بدهی چیست و انواع آن کدام است؟

هر مدیری برای شروع کسب و کار خود و ادامه آن به پول احتیاج دارد. بخشی از این پول، در زمان تأسیس شرکت دریافت شده است (حقوق صاحبان سهام)؛ اما بخش دیگر، به‌صورت بدهی وارد شرکت می‌شوند. بدهی یکی از روش های تأمین مالی است که توسط دیگران (اعتبار دهندگان) در حساب شرکت قرار می‌گیرد و درآینده باید به اعتبار دهندگان بازگردانده شود. ب

 در این مقاله سعی می‌کنیم مفهوم بدهی را به ساده‌ترین و کامل‌ترین شکل ممکن برای شما مدیران توضیح دهیم. هدف ما در مدرسه کسب و کار مدیربان این است که مفاهیم مالی را به‌سادگی و بدون کاسته شدن از مطالب، به شما بیاموزیم.

بدهی چیست؟

بدهی یکی از سرفصل‌های مدیریت مالی برای مدیران غیرمالی است. به زبان ساده، بدهی همان پولی است که باید به دیگران، بابت اتفاقی در گذشته بپردازید؛ مثل معامله یا دریافت خدمت. بنابراین بدهی تعهدی مالی است که به دیگران دارید؛ بابت رویدادی در گذشته که برای کسب و کار شما ایجاد شده است و در آینده باید آن را بپردازید.

انواع بدهی در ترازنامه

بدهی های زیادی در ترازنامه مالی (صورت وضعیت مالی) نوشته می‌شوند. هر کسب و کار هم ممکن است بدهی های متفاوتی نسبت به کسب و کار دیگر داشته باشد؛ اما در بیلان حسابداری (ترازنامه) همیشه این دو دسته بدهی‌ به چشم می‌خورند:

1. بدهی های جاری؛
2. بدهی های غیرجاری.

بدهی های جاری

سایت Investopedia بدهی های جاری را این‌گونه تعریف می‌کند: «تعهدات یک شرکت که در یک دوره مالی باید پردخت شوند». به زبان ساده، پولی که مالکش نیستید و بابت دریافت کالا یا خدمات از دیگران باید در یک دوره مالی یا یک چرخه عملیات (هر کدام که طولانی‌تر است) به آن‌ها بپردازید، بدهی جاری به حساب می‌آید.

بدهی های جاری بدهی هایی هستند که شرکت قصد داشته باشد آن‌ها را نهایتاً تا انتهای دوره مالی با دارایی جاری یا بدهی جاری دیگری (مانند پرداخت قرض با قرض دیگری) بپردازد. چند نمونه بدهی جاری عبارتند از:

حساب‌های پرداختنی

زمانی که کالا، خدمات یا ملزومات را به‌صورت نسیه خریداری کنید، مبلغی که باید در آینده بپردازید جزو حساب‌های پرداختنی نوشته می‌شوند. حساب‌های پرداختنی فقط به پشتوانه شرکت ایجاد می‌شوند و دو نوع دارند:

1. حساب‌های پرداختنی تجاری (پرداختنی‌های تجاری)؛
2. حساب‌های پرداختنی غیرتجاری (پرداختنی‌های غیرتجاری).

تجاری یا غیرتجاری بودن حساب‌ها به این مربوط می‌شوند که داد و ستد مالی بابت عملیات شرکت بوده است یا خیر؛ آن‌هایی که مربوط هستند تجاری به حساب می‌آیند و سایر آن‌ها، غیرتجاری محسبوب می‌شوند.

وام‌های کوتاه‌مدت

وام‌هایی که از بانک گرفته‌اید و سررسید آن‌ها کمتر از یک سال مالی یا یک چرخه مالی است (هر کدام که طولانی‌تر باشد)، وام‌های کوتاه‌مدت به‌حساب می‌آیند و زیرمجموعه بدهی های جاری نوشته می‌شوند.

پیش‌دریافت‌ها

پول‌هایی که از مشتریان خود دریافت کرده‌اید، اما هنوز بابت آن، کالا یا خدمتی ارائه نکرده‌اید، پیش‌دریافت به‌شمار می‌روند. این مبالغ نشان دهنده تعهد شرکت به مشتریان است که باید در آینده به آن‌ها منفعت برساند.

ذخیره مالیات

با توجه به ابنکه مالیات بر درآمد شرکت قبل از دریافت برگ قطعی از سازمان امور مالیاتی محاسبه می‌شود و معمولاً مبلغی که ممیز مالیاتی برآورد می‌کند، با مبلغی که شرکت محاسبه می‌کند متفاوت است، مبلغی که توسط شرکت برآورد می‌شود با عنوان ذخیره مالیات در ترازنامه نوشته می‌شود.

اگر انتظار برود که مالیات در یک سال یا یک دوره فعالیت شرکت (هر کدام که طولانی‌تر است) پرداخت شود، این مبلغ در بخش دارایی‌های جاری نوشته می‌شود. 

بدهی های غیرجاری

به زبان ساده بدهی هایی که فرصت بیشتری برای پرداخت آن‌ها نسبت به بدهی های جاری دارید بدهی های غیرجاری به‌شمار می‌شوند. وبسایت AccountingTools برای تعریف بدهی های غیرجاری می‌گوید: «تعهدات مالی یک شرکت که سررسید آن‌ها بیشتر از یک سال یا یک دوره مالی باشد».

به زبان ساده، پول‌هایی که بابت خدمات یا کالایی که دیگران دریافت کرده‌اید، باید بپردازید و برای پرداخت آن‌ها بیشتر از یک دوره مالی یا یک سال (هر کدام که طولانی‌تر است) فرصت دارید، بدهی های غیرجاری هستند. چند نمونه از بدهی های غیرجاری عبارتند از:

وام‌های بلندمدت

بدهی هایی که به بانک دارید و باید ظرف مدت طولانی (بیشتر از یک دوره مالی) به بانک بپردازید، در بخش وام‌های بلندمدت یا تسهیلات مالی دریافتی بلندمدت نوشته می‌شوند.

اوراق قرضه پرداختنی

بدهی هایی که بابت انتشار اوراق قرضه به دیگران دارید و بیشتر از یک دوره مالی برای پرداخت آن‌ها فرصت دارید، اوراق قرضه پرداختنی به‌حساب می‌آید.

بدهی مالیاتی معوق

مالیات‌هایی که موعد پرداخت آن‌ها رسیده اما هنوز پرداخت نکرده‌اید، بدهی مالیاتی معوق به‌حساب می‌آید. این بدهی ها در دسته بدهی های غیرجاری نوشته می‌شوند. معمولاً بدهی مالیاتی معوق مشمول جریمه هم می‌شود.

نحوه ثبت بدهی در ترازنامه

ثبت بدهی ها در ترازنامه دو نکته مهم دارد:

1. بدهی ها در ترازنامه براساس زمان سررسید آن‌ها نوشته می‌شوند؛ بنابراین ابتدا بدهی های جاری و سپس بدهی های غیرجاری نوشته می‌شوند.
2. بدهی ها براساس ماهیت آن‌ها دسته‌بندی می‌شوند؛ مثلاً حساب‌های پرداختنی، وام‌های بلندمدت و… .

تاثیر بدهی ها بر سودآوری شرکت

بدهی ها تاثیرگذاری متفاوتی بر سودآوری شرکت دارند؛ زیرا هم می‌توانند سودآوری شرکت را افزایش دهند و هم قادرند تاثیر منفی بر سودآوری شرکت بگذراند:

• بدهی ها به‌عنوان منابع مالی شرکت، برای سرمایه‌گذاری و رشد شرکت مفید هستند و باعث افزایش سودآوری شرکت می‌شوند.
• بدهی های زیاد، جدای از افزایش خطر عدم‌توانایی در پرداخت، می‌توانند باعث کاهش سودآوری شوند؛ مانند بهره وام که در آخرین مرحله صورت حساب سود و زیان از درآمد کاسته می‌شود.

انواع ریسک‌های مرتبط با بدهی ها

همانطور که در بخش قبل خواندید، بدهی مانند شمشیر دولبه عمل می‌کند و علاوه بر تاثیر مثبت بر سودآوری شرکت، می‌تواند خطرها و ریسک‌هایی هم برای شرکت به‌وجود بیاورد. ریسک‌هایی مانند:

ریسک نقدینگی

به زبان ساده، ریسک نقدینگی یعنی در زمانی که قرار بوده است بدهی پرداخت شود، شرکت شما پول نقد کافی برای پرداخت آن بدهی نداشته باشد. ریسک نقدینگی یعنی ناتوانی کسب و کار شما در پرداخت بدهی ها در زمان سررسید آن‌ها.

ریسک اعتباری

به زبان ساده، ریسک اعتباری یعنی خطر اینکه نتوانند پول شما را پس بدهند. اگر شرکت شما به کسب و کار دیگری پول قرض بدهد، این احتمال وجود دارد که شرکتِ دیگر نتواند آن قرض را به شما بپردازد و این عدم پرداخت، باعث می‌شود برنامه شما برای پرداخت بدهی ها و هزینه های شرکت به‌هم بریزد و نتوانید آن‌ها را به‌موقع بپردازید.

ریسک نرخ بهره

زمانی که وام دریافت می‌کنید، علاوه‌بر مبلغی که دریافت کرده‌اید، مبلغی هم به‌عنوان بهره باید بپردازید. اگر مبلغ بهره افزایش پیدا کند، ممکن است نتوانید آن را بپردازید. به این خطر عدم‌توانایی در پرداخت بهره، ریسک نرخ بهره می‌گویند.

سوالات متداول