تجزیه و تحلیل کسب و کار چیست + روشها + مراحل آنالیز براساس Babok

تحلیل کسب و کار (Business Analysis) فرآیندی است که به شما کمک می‌کند تا با بررسی دقیق وضعیت فعلی کسب‌وکارتان، تصمیمات استراتژیک و عملیاتی بهتری بگیرید و همواره برای آینده آماده باشید. این مطلب از مدرسه کسب و کار مدیربان با رویکردی گام به گام، به معرفی اهداف اصلی تحلیل کسب و کار، ابزارها و تکنیک‌های پرکاربرد، مراحل اجرای یک پروژه تحلیل موفق و چالش‌های رایج می‌پردازد.

تحلیل کسب و کار چیست

تحلیل کسب و کار به زبان ساده فرآیندی است که با هدفِ جمع‌آوری و بررسی داده‌ها و اطلاعات مرتبط با کسب‌وکار انجام می‌شود تا نیازها و مشکلات را شناسایی و فرصت‌ها را کشف کند و راه‌حل‌هایی ارزش‌آفرین پیشنهاد دهد.

تحلیل کسب و کار بسته به زمینه فعالیت ممکن است شامل تحلیل سیستم‌ها و فرایندها یا ارائه استراتژی‌های بلندمدت باشد. هدف همه این کارها آن است که کسب‌وکار بتواند به اهداف استراتژیک خود دست یافته و بهبود عملکرد داشته بخشد.

آنالیز کسب و کار به شما امکان می‌دهد محیط داخلی و خارجی سازمان خود را بهتر درک کرده و ضمن کاهش ضعف‌ها و ریسک‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و منابع را به سمت اولویت‌های مناسب هدایت کنید.

چه کسی آنالیز و تحلیل کسب و کار را انجام می‌دهد؟

به طور معمول تحلیلگر کسب و کار (Business Analyst) نقش اصلی را در این فرایند ایفا می‌کند. تحلیلگر کسب و کار به عنوان «عامل تغییر در سازمان» شناخته می‌شود؛ یعنی فردی که با مستندسازی و ارزیابی سیستم‌ها و فرایندهای فعلی، نقاط آسیب‌پذیر را شناسایی و برای آنها راه‌حل ارائه می‌دهد.

تحلیلگر کسب‌وکار، شکاف میان استراتژی‌های کلان و اجرای عملیاتی را پر می‌کند و با تمرکز بر “چرایی” و “چگونگی” ایجاد ارزش، به شما کمک می‌کند تا تصمیمات داده‌محور و اثرگذار بگیرید.

تحلیلگران کسب و کار ممکن است در عنوان‌های شغلی مختلفی کار کنند؛ از جمله تحلیلگر هوش تجاری، تحلیلگر فرآیند، تحلیلگر سازمانی، مشاور مدیریت و… . 

در کسب‌وکارهای کوچک که بودجه یا ساختار لازم برای استخدام تحلیلگر تخصصی وجود ندارد، معمولاً مدیران یا بنیان‌گذاران شرکت خود به‌عنوان تحلیلگر غیررسمی عمل می‌کنند؛ یعنی خودِ آنها با جمع‌آوری داده‌های قابل دسترس (مثل گزارش‌های فروش، بازخورد مشتری و داده‌های عملیاتی) وضعیت را تحلیل کرده و راهکار ارائه می‌کنند.

چگونه آنالیز کسب و کار به بقا و رشد پایدار کمک می‌کند؟ 

امروزه تحلیل کسب و کار یک سرمایه‌گذاری راهبردی است. با تحلیل مستمر داده‌های به دست آمده از تحلیل بیزنس می‌توانید الگوهای نوظهور بازار و خواسته‌های مشتری را شناسایی و بهترین استراتژی‌ها را تدوین کنید.

 مطالعات نشان می‌دهد شرکت‌هایی که تحلیل داده را مبنای تصمیم‌گیری خود می‌کنند، درک بهتری از مشتریان و رقبا پیدا کرده و قادر به نوآوری سریع‌تر هستند؛ در نتیجه شتاب رشد، رقابت‌پذیری و سودآوری آن‌ها افزایش می‌یابد.

به‌عبارت دیگر، تحلیل کسب و کار امکان رشد پایدار را با کاهش ریسک‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌ها فراهم می‌آورد.

به طور کلی تحلیل کسب و کار مزایای زیر را به دنبال دارد:

• درک عمیق از وضعیت فعلی کسب و کار
• تصمیم گیری های آگاهانه و کاهش ریسک‌های پرهزینه
• شناسایی فرصت‌های پنهان برای رشد، نوآوری و افزایش درآمد
• پیش بینی چالش‌های آینده و آمادگی برای مقابله با آن‌ها
• بهینه‌سازی فرآیندها، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها

روش های تحلیل کسب و کار

برای اجرای تحلیل کسب و کار، مدل‌ها و ابزارهای مختلفی وجود دارند که هر کدام در بخشی از این فرآیند کاربرد دارند. مهم‌ترین آنها به شرح زیر هستند:

تحلیل‌های استراتژیک

تحلیل‌های استراتژیک به‌معنی آنالیز کسب و کار با هدف تدوین استراتژی‌های جدید یا بهبود استراتژی‌های موجود است. این تحلیل‌ها با ابزارهایی مانند Swot، pestel، bcg و… انجام می‌شود. در ادامه به‌طور مختصر هرکدام از این تحلیل‌ها را شرح می‌دهیم.

تحلیل SWOT 

سوات یکی از محبوب‌ترین ابزارهای استراتژیک است که با بررسی نقاط قوت (Strengths)  و ضعف (Weaknesses) داخلی و فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدهای (Threats) خارجی، چشم‌انداز کلی کسب‌وکار را مشخص می‌کند.

این تحلیل به شما نشان می‌دهد که در کدام بخش‌ها قدرتمند هستید و چه چالش‌هایی در بیرون سازمان در انتظار شماست.

تحلیل Pestel

تحلیل پستل عوامل کلان محیطی را بررسی می‌کند. این عوامل شامل سیاست‌ها (Political)، اقتصاد (Economic)، جامعه (Social)، فناوری (Technological)، قوانین (Legal) و محیط زیست(Environmental)  می‌شود.

با PESTLE می‌توانید روندهای کلان محیطی را شناسایی و تأثیر آنها روی استراتژی کسب‌وکار را برآورد کنید.

پنج نیروی رقابتی پورتر

پنج نیروی پورتر چارچوبی برای تحلیل صنعت و رقابت است. این مدل پنج عامل را بررسی می‌کند: تهدید ورود رقبای جدید، قدرت چانه‌زنی تأمین‌کنندگان، قدرت چانه‌زنی مشتریان، تهدید محصولات یا خدمات جایگزین و شدت رقابت میان رقبا.

تحلیل این پنج نیرو به شما کمک می‌کند بفهمید چقدر صنعت شما جذاب و رقابتی است و کجای زنجیره ارزش امکان به دست آوردن مزیت رقابتی وجود دارد.

ماتریس Bcg

ماتریس BCG برای مدیریت سبد محصولات یا خدمات کسب‌وکار استفاده می‌شود. محصولات یا خدمات سازمان به چهار دسته «ستاره»، «گاو شیرده»، «علامت سؤال» و «سگ» تقسیم می‌شوند.

این طبقه‌بندی بر اساس سهم بازار و نرخ رشد بازار انجام می‌شود و راهنمای تخصیص منابع سازمان به محصولات مختلف است.

تحلیل‌های متمرکز بر مشتری و بازار

هدف این تحلیل‌ها بررسی سگمنت مشتریان و بازار است و به شامل تحلیل‌های زیر می‌شود.

تحلیل رقبا

آنالیز رقبا شامل بررسی کامل رقبا و فعالیت‌های آن‌هاست. در این تحلیل، بازار هدف رقبا، محصولات، قیمت‌گذاری، مزیت‌های رقابتی و سهم بازار هر رقیب شناسایی می‌شود تا بتوان بر اساس رقابت استراتژی رقابتی خود را طراحی کرد.

تحلیل رفتار مشتری

تحلیل رفتار مشتری با هدف بررسی چگونگی تعامل مشتریان با محصولات یا خدمات است. این تحلیل ممکن است شامل تجزیه و تحلیل داده‌های خرید، بازدید وب‌سایت، پاسخ به تبلیغات و بازخوردهای مشتریان باشد تا الگوهای خرید و نیازهای آنها شناخته شود.

تحلیل نقشه سفر مشتری

نقشه سفر مشتری شامل مستندسازی مسیر تجربه مشتری از اولین مواجهه با برند تا خرید و پس از خرید است.

این ابزار به درک نقاط تماس (Touchpoints) و انگیزه‌ها، مقاومت‌ها و انتظارات مشتری در هر مرحله کمک می‌کند تا بتوان فرایند فروش و خدمات پس از فروش را بهینه کرد.

تحلیل‌های عملیاتی و فرآیندی