مقالات مدیریت
جریان نقدینگی چیست و چه انواعی دارد؟
اقتصاد امروز بر پایه شرکت‌ها و تولید بنا شده است و به‌جرئت می‌توان ادعا کرد که توسعه اقتصادی هر کشوری منوط به توسعه تولید و جریان نقدی در گردش شرکت‌هاست. مؤثر بودن سیاست‌های مالی شرکتی یکی از مهم‌ترین عناصر تعیین‌کننده موفقیت شرکت‌هاست؛ بنابراین بدیهی است که دانستن جریان نقدینگی و پیاده‌سازی یک کش فلو (Cash Flow) درست می‌تواند به شرکت‌ها و کسب و کار‌ها کمک کند تا سایر فعالیت‌های خودشان را بر حسب جریان نقدینگی و درآمد خود طراحی کنند.
بودجه یکی از مهم‌ترین عوامل در بازاریابی، تبلیغات و فروش است که نسبت مستقیمی با جریان نقدینگی شرکت دارد. اگر نگاهی به سیر تاریخی توسعه مدل‌های مالی شرکتی بیندازیم، روشن می‌شود یکی از مهم‌ترین فاکتور‌های مدل‌های مالی جریان نقدینگی است و محاسبه آن به یکی از وظایف مدیریت مالی است.
اغلب مدل‌های پویا، کش فلو را به‌عنوان اصلی‌ترین عنصر هر کسب و کار در نظر می‌گیرند و به این دلیل آن را همیشه بررسی می‌کنند؛ اما جریان نقدینگی یا کش فلو (cash flow) چیست. در این مقاله قصد داریم درباره مفهوم جریان نقدینگی، انواع، اهمیت و کاربرد آن در کسب و کار صحبت کنیم؛ پس با مدیربان همراه باشید تا به‌طور کامل جریان وجوه نقد را به شما بیاموزیم.
cash flow یا کش فلو چیست؟
همانطور‌که از اسم آن پیداست، جریان نقدینگی نشان‌دهنده فرآیند جریان نقدینگی شما در ساختار کسب و کارتان است؛ به‌عبارتی دیگر جریان نقدینگی که یکی از مهم‌ترین مباحث در مدیریت مالی است، به‌معنای ورود و خروج پول یا سرمایه به یک کسب و کار یا پروژه است.
کش فلو نشان می‌دهد چقدر پول در چرخه عملکرد کسب و کار می‌چرخد و آیا کسب و کار قادر به پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌های خود در مدت زمان مشخصی خواهد بود یا خیر؛ بنابراین اگر شوک‌های سازمان را کنار بگذاریم و کسب و کار اصولی پیش برود، جریان نقدینگی باید دائما در حال افزایش بوده و شرکت روزبه‌روز رشد مالی را تجربه کند.
دلایل اهمیت کش فلو
جریان نقدینگی برای هر کسب‌وکاری بسیار اهمیت دارد؛ زیرا یکی از عوامل اساسی برای ادامه فعالیت و رشد شرکت محسوب می‌شود. اگر کسب‌وکاری دچار مشکلات نقدینگی شود، ممکن است دیگر نتواند تامین‌کننده‌های خود را راضی کند، اقدامات عملیاتی خود را ادامه دهد و حتی ممکن است به تعطیلی و ورشکستگی برسد.
همچنین، جریان نقدینگی به کسب‌وکار این امکان را می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های لازم را برای افزایش تولید و فروش داشته باشد و درنتیجه به سودآوری بیشتر و رشد بیشتر دست پیدا کند. مهم‌ترین عامل موفقیت یا شکست یک شرکت جریان نقدینگی آن است.
درواقع اگر پول نداشته باشید، با وجود کارمندانی خوب، ایده‌هایی عالی و محصولی منحصربه‌فرد نمی‌توانید کسب و کارتان را به مردم معرفی کرده و بفروشید. جریان نقدینگی درست، خودبه‌خود به شما چرخه رشد را هدیه می‌دهد؛ بنابراین، کش فلو اهمیت بالایی برای هر کسب‌وکاری دارد و باید دقیق و هوشمندانه مدیریت شود.
جریان نقدینگی منفی و مثبت چیست؟
دانستن اینکه جریان نقدینگی یک کسب‌وکار (به‌ویژه در بلندمدت) دقیقا منفی یا مثبت است و درک اینکه آیا آن کسب‌وکار پول نقد را هدر می‌دهد یا جریان نقدینگی خود را درست مدیریت می‌کند، می‌تواند به مدیران کمک کند تا به اهداف استراتژیک خود دست پیدا کنند.
جریان نقدینگیِ موردنیاز برای ادامه فعالیت شرکت، جریان نقدینگی مثبت است؛ جریان نقدینگی مثبت به وضعیتی اشاره می‌کند که درآمدهای نقدی شرکت بیشتر از هزینه‌ها و خروجی‌های نقدی آن شرکت است؛ به عبارت دیگر، ورودی‌های نقدی حاصل از فروش محصولات یا خدمات شرکت بیشتر از هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌گذاری‌های شرکت است.
متاسفانه همیشه این اتفاق پیش نمی‌آید؛ زیرا گاهی اوقات هدررفت‌های زیاد مالی داریم. این هدررفت‌ها باعث می‌شود جریان نقدینگی ما منفی شود. از طرفی شوک‌های اثرگذار بر جریان نقدینگی سودآوری مورد انتظار در آینده را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
شوک‌ها می‌توانند دائمی یا موقت باشند. شوک‌های موقت بر جریان نقدینگی به‌صورت دوره کوتاه‌مدت اثر می‌گذارند و با مدیریت صحیح جریان نقدینگی می توان تاثیر آن را کم کرد یا از بین برد؛ برعکسِ شوک‌های موقت، شوک‌های دائمی نه‌تنها سطح تولید کنونی و جریان نقد حال حاضر شرکت را متأثر می‌کنند، بلکه بر تولیدهای آتی و جریان‌های نقدینگی آینده شرکت نیز اثر می‌گذارند و به‌سختی می‌توان با آن مقابله کرد.
یک نمونه از شوک‌های موقت یا گذرا عبارت است از: تأخیر در پرداخت مشتریان اصلی و متوقف شدن موقت یک خط تولید به هر دلیلی. شوک‌های کسب و کار بسیار گوناگون است؛ از عوامل درونی مانند خرابی دستگاه‌ها گرفته تا عوامل بیرونی مانند یک خلل در زنجیره تامین مواد اولیه شرکت یا موانع ماندگار تجارت.
این شوک‌ها به جریان نقدینگی حمله می‌کنند و به‌اندازۀ خرابی‌هایی که به بار می‌آورند، از حاشیه سود و جریان نقدینگی شرکت می‌کاهند. این شوک‌ها گاهی اوقات به‌صورت زیان به کسب و کار آسیب وارد می‌کنند و گاهی اوقات به‌صورت جلوگیری از سود؛ اما هر چه باشد، می‌تواند جریان نقدینگی را متوقف یا کاهشی کند.
انواع cash flow
پس از اینکه با مفهوم و اهمیت جریان نقدینگی آشنا شدید، می‌توانیم درباره انواع آن صحبت کنیم. جریان نقدینگی به ۶ دسته کلی زیر تقسیم می‌شود:
- جریان نقدینگی از طریق فعالیت‌های عملیاتی؛
- جریان نقدینگی از طریق سرمایه‌گذاری‌ها؛
- جریان نقدینگی از طریق تامین مالی؛
- جریان نقدینگی خروجی؛
- جریان نقدینگی ورودی؛
- تغییر جریان نقدی.
در ادامه هرکدام از این سه دسته را به انواع جزئی‌تر تقسیم می‌کنیم
۱. جریان نقدینگی از طریق فعالیت‌های عملیاتی
فروش
فروش مهم‌ترین عامل جریان یافتن نقدینگی یک شرکت است. تا وقتی شرکت فروشی نداشته باشد، هیچ سرمایه‌ای در گردش در نمی‌آید و نمی‌توان جریان نقدینگی را به‌وضوح دید.
هرچه حجم و میزان فروش بالاتر برود، جریان نقدینگی بیشتر در سازمان رواج یافته و سوددهی شرکت افزایش پیدا می‌کند.
جریان آزاد نقدینگی
جریان نقدینگی آزاد پولی است که پس از پرداخت هزینه‌های عملیاتی (OpEx) و مخارج سرمایه (CapEx) برای کسب و کار باقی می‌ماند. هرچه یک کسب و کار جریان نقدی آزاد بیشتری داشته باشد، بیشتر می‌تواند دارایی‌های نقدی خود را به سود سهام، پرداخت بدهی‌ها و فرصت‌های رشد و توسعه کسب و کار اختصاص دهد.
۲. کش فلو از طریق سرمایه‌گذاری‌ها
سرمایه‌گذاری یک جریان نقدینگی خارجی است که می‌تواند توسط صاحبان اصلی شرکت یا افراد تازه‌وارد صورت بگیرد. اگر شرکت بخواهد یک سرمایه‌گذار جدید جذب کند، نیاز است تا گزارشات جریان مثبت نقدینگی را به صاحبان سرمایه نشان دهد.
فروش املاک، زمین یا ساختمان‌هایی که در اختیار کسب و کار هستند، می‌تواند به‌صورت سریع نقدینگی را به شرکت برگرداند. این نقدینگی می‌تواند برای تأمین هزینه‌های دوره‌ای، سرمایه‌گذاری در داخل یا خارج از شرکت، پرداخت بدهی‌ها یا افزایش سرمایه‌گذاری‌های اساسی استفاده شود.
همچنین خرید دارایی‌هایی با ارزش افزوده می‌تواند به افزایش ارزش سرمایه‌گذاری و بیشتر شدن جریان نقدینگی کمک کند.
خرید تجهیزات
خرید تجهیزات یکی دیگر از مواردی است که جریان نقدینگی را از طریق سرمایه گذاری درگیر خود می‌کند. در این شرایط شرکت درآمد و سود مازاد خود را با هدف توسعه کسب و کار، به خرید تجهیزات مختلفی اختصاص می‌دهد که سرمایه و دارایی شرکت است.
درصورتی‌که کسب و کار بتواند از این تجهیزات استفاده درستی بکند، می‌تواند یک جریان نقدینگی مثبت را برای شرکت با دوره بازگشت اصل پول رقم بزند.
۳. cash flow از طریق تامین مالی
- وام‌های بانکی؛
- افزایش سرمایه شخصی؛
- فروش دارایی‌های غیرضروری؛
- فروش سهام شرکت؛
- افزایش قیمت محصولات یا خدمات؛
- مذاکره و راه اندازی مجدد قراردادهای قدیمی؛
- فروش سرمایه ثانویه؛
- کاهش هزینه‌های تولید؛
- کاهش حقوق نیروی کار؛
- جلوگیری از وجود مشکلات جاری.
۴. جریان نقدینگی خروجی
اصطلاح خروج نقدی پولی را توصیف می‌کند که از یک کسب و کار خارج می‌شود. این پول می‌تواند شامل حقوق کارکنان، نگهداری اماکن تجاری، هزینه‌های ثابت و متغیر، هزینه‌های حمل‌ونقل، پرداخت بدهی‌ها و وام‌ها و هر پولی باشد که برای خرید تجهیزات و یا املاک صرف شود؛ حتی سود سهام.
علاوه بر آن عدم مدیریت صحیح مالی هم باعث هدررفت منابع و به وجود آمدن نقدینگی خروجی می‌شود.
حقوق و دستمزد کارکنان
یکی از عوامل خروج نقدینگی، پرداخت حقوق به کارکنان است. درصورتی‌که کارکنان بهره‌وری مطلوب نداشته باشند، این عدم بهره‌وری باعث می‌شود جریان نقدینگی به‌مرور زمان منفی شود.
۵. جریان نقدینگی ورودی
جریان نقدی ورودی پولی است که به یک کسب و کار وارد می‌شود و می‌تواند حاصل از فروش کالا یا خدمات، سرمایه‌گذاری یا تامین مالی خارجی باشد.
معمولا شرکت‌های استارتاپی و شرکت‌های تازه‌تاسیس تا وقتی به سوددهی نرسیده‌اند، از راه‌های مختلف به‌دنبال افزودن نقدینگی ورودی هستند تا بتوانند منابع موردنیاز سازمانشان را تامین کنند؛ اما پس از به سود نشستن شرکت، مدیران مالی یا حسابداران شرکت با محاسبه جریان نقدینگی و سود شرکت، به مدیران عالی کمک می‌کنند تا با سود حاصل از جریان نقدینگی، به میزان پول جریان نقدینگی بیفزایند و برای تامین نقدینگی از منابع خارجی شرکت استفاده نکنند.
۶. تغییر جریان نقدی
تغییر در مقدار جریان نقدی از یک دوره حسابداری به دوره بعدی یکی از مباحث مهم در جریان نقدینگی است که باید هر ساله محاسبه شود. این تغییر نشان‌دهنده مثبت یا منفی بودن جریان نقدینگی است و نشان می‌دهد بهره‌وری سازمان تا چه حد مطلوب بوده است.
کاربردهای کش فلو
جریان نقدینگی کاربردهای بسیاری دارد. این کاربردها عبارتند از:
- تعیین توانایی شرکت برای پرداخت بدهی‌ها: جریان نقدینگی می‌تواند نشان دهد آیا یک شرکت قادر به پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود است یا خیر.؛
- بررسی تاثیر رویدادهای مختلف بر گردش مالی شرکت: جریان نقدینگی می‌تواند تاثیر رویدادهای مختلف مانند فروش دارایی‌ها یا افزایش سرمایه را بر گردش مالی شرکت نشان دهد.؛
- برنامه‌ریزی جریان‌های نقدی آتی: با استفاده از داده‌های جریان نقدینگی پیشین، می‌توان برای آینده برنامه‌ریزی و از بروز مشکلات مالی جلوگیری کرد.
- کاهش هزینه‌ها: جریان نقدینگی می‌تواند به شناسایی هزینه‌های غیرضروری و کاهش آن‌ها کمک کند.
- دریافت بدهی از بدهکاران: با نظارت بر جریان نقدینگی، می‌توان بدهی‌های معوق را شناسایی و اقدامات لازم برای وصول آن‌ها را انجام داد.
- تمدید وقت برای پرداخت بدهی‌ها: جریان نقدینگی می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا در صورت نیاز، زمان بیشتری برای پرداخت بدهی‌های خودشان به دست بیاورند.
- مشخص کردن کسری بودجه: جریان نقدینگی می‌تواند به شناسایی کسری‌های بودجه کمک و امکان برنامه‌ریزی برای جبران آن‌ها را فراهم کند.
- مدت زمان تبدیل وجه نقد: جریان نقدینگی می‌تواند نشان دهد چه مدت زمانی طول می‌کشد تا دارایی‌ها به وجه نقد تبدیل شوند.
نکات مهم در تهیه cash flow
در تهیه گزارش جریان نقدینگی، نکات متعددی وجود دارد که باید به آن‌ها توجه شود. در ادامه نکات مهم را برای تهیه جریان نقدینگی فهرست کرده‌ایم:
- درک صحیحی از مفهوم جریان نقدینگی و اهمیت آن در پروژه داشته باشید؛
- برنامه زمان‌بندی دقیقی برای چرخه نقدینگی براساس طرح پروژه تدوین کنید؛
- در تهیه جریان نقدینگی به عواملی مانند تورم، تحریم، تعدیل قراردادها و شوک‌های اقتصادی توجه کنید؛
- یک پیش‌بینی دقیق از وضعیت مالی پروژه داشته باشید؛
- از دانش و تجربیات کسب‌شده در پروژه‌های قبلی برای تعیین بودجه نقدینگی بهره ببرید؛
- به‌صورت دوره‌ای جریان نقدینگی‌تان را تجزیه‌وتحلیل کنید تا تصمیم‌گیری‌های مالی بهینه‌ای در آینده انجام دهید؛
- مداوم بر جریان نقدینگی نظارت کنید تا از به وجود آمدن مشکلات مالی جلوگیری کنید؛
- هزینه‌های غیرضروری را شناسایی کرده و کاهش دهید؛
- از نرم‌افزارهای مالی برای اطلاع دقیق از جریان نقدینگی استفاده کنید؛
- حواستان به ورود و خروج وجه نقد در سازمان باشد. همچنین بر تراکنش‌های مالی نظارت و از نشتی‌های مالی جلوگیری کنید؛
- کسری‌های بودجه را شناسایی و برای جبران آن برنامه‌ریزی کنید؛
- وضعیت شرکت در پرداخت تعهدات مالی را تعیین و بررسی کنید؛
- یک فاصله زمانی بین پرداخت هزینه‌های تولید محصول و دریافت آن از مشتری (نرخ تبدیل نقد) تعیین کنید؛
- گردش مالی موردنیاز برای سرمایه‌گذاری مجدد را برآورد کنید.
این نکات به شما کمک می‌کنند تا یک گزارش جریان نقدینگی دقیق و کاربردی تهیه کنید. گزارشی که می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مالی و مدیریت پروژه‌ها مفید باشد.
تفاوت جریان نقدینگی و سود خالص
جریان نقدینگی نشان‌دهنده ورود و خروج پول به کسب کار به‌صورت هوشمندانه است؛ درحالی‌که سود خالص، مالی است حاصل از تفاوت بین درآمدها و هزینه‌ها پس از پرداخت تمامی بدهی‌ها و مالیات و… . سود خالص نشان‌دهنده سلامت اقتصادی و موقعیت مالی شرکت است
تفاوت جریان نقدینگی و درآمد
جریان نقدینگی به ورود و خروج پول به یک سازمان اشاره دارد. این مفهوم بیان می‌کند که چقدر پول نقد به سازمان وارد می‌شود و چقدر پول از سازمان خارج می‌شود؛ اما درآمد به تفاوت بین درآمد کل یک سازمان و هزینه‌ها بدون در نظر گرفتن نقش مالیات و… اشاره می‌کند.
درآمد نشان می‌دهد که سود یا زیان ناشی از عملکرد عملیاتی یک سازمان چقدر است.
