راهنمای جامع سود عملیاتی برای مدیران کسب‌وکار

یکی دیگر از مباحث و مفاهیم کلیدی و پایه مالی که در دوره مالی برای مدیران غیر مالی تدریس می‌شود، مفهوم سود عملیاتی است. در این مطلب با سود حاصل از عملیات اصلی شرکت آشنا می‌شوید؛ سودی که از دو صافی مهم گذشته است:

۱. بهای تمام شده کالای فروش رفته (مانند هزینه مواد اولیه)؛

۲. هزینه های عملیاتی (مانند هزینه های بازاریابی).

ما در مدیربان تلاش می‌کنیم مفاهیم مالی را به ساده‌ترین و کامل‌ترین شکل ممکن برای شما مدیران عزیز کسب‌وکارها توضیح دهیم.

سود عملیاتی چیست؟

یکی دیگر از انواع سود، سود عملیاتی است. به زبان ساده، سود عملیاتی همان پولی است که بعد از پرداختن همه هزینه های تولید و فروش محصول، از درآمد باقی مانده است. سود عملیاتی دومین سودی است که در صورت سود و زیان به دست می‌آید. 

کافی است هزینه های عملیاتی (مانند هزینه های تبلیغات و فروش و مدیریت) را از سود ناخالص کم کنید تا به این سود برسید. 

سایت AccountingTools درباره سود عملیاتی می‌گوید: «سود عملیاتی همان سود ناشی از فعالیت‌‌های عادی و روزمره شرکت است». سود عملیاتی به شما نشان می‌دهد قبل از کسر شدن مالیات و هزینه بهره، شرکت چه مقدار سود از فعالیت اصلی‌اش کسب کرده است.

کاربردهای سود عملیاتی

به دست آوردن سود عملیاتی کاربردهایی دارد که چهار کاربرد آن عبارتند از:

۱. ارزیابی عملکرد عملیاتی

سود عملیاتی به مدیران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند نحوه عملکرد شرکت در فعالیت اصلی آن را بررسی کنند. همچنین با مقایسه سود عملیاتی این دوره با دوره‌های گذشته، از رشد یا رکود کسب‌وکار آگاه شوند.

۲. مقایسه شرکت‌ها

با توجه به اینکه هنوز بهره و مالیات پرداخت نشده است، سود عملیاتی کمک می‌کند تا مقایسه منطقی‌تری بین شرکت‌های مختلف در یک صنعت صورت بگیرد.

۳. تصمیم‌گیری‌های مدیریتی

سود عملیاتی اطلاعات مفیدی به مدیران می‌دهند تا تصمیم‌های آگاهانه‌ای گرفته شوند. اطلاعاتی مانند هزینه های بازاریابی، هزینه مواد اولیه و هزینه استهلاک دستگاه‌های تولید.

۴. پیش‌بینی سودآوری

با تحلیل سود عملیاتی در دوره‌های مختلف، تاحدودی می‌توان سودآوری شرکت را در دوره‌های بعدی پیش‌بینی کرد.

عوامل موثر بر سود عملیاتی

عامل‌های زیادی می‌توانند بر سود عملیاتی تاثیر بگذراند؛ از جمله:

• حجم فروش: سایت Investopedia معتقد است: «افرایش حجم فروش باعث افزایش سود عملیاتی می‌شود؛ به شرطی که سایر عوامل ثابت بمانند».
• درآمد (فروش): افزایش درآمد، سود عملیاتی را به طور مستقیم افزایش می‌دهد و کاهش آن باعث کم شدن سود عملیاتی می‌شود.
• بهای تمام شده کالای فروش رفته: با افزایش بهای تمام شده کالای فروش رفته (مانند دستمزد کارکنان خط تولید) سود عملیاتی کم می‌شود و با کاهش این هزینه‌ها، سود عملیاتی افزایش می‌یابد.
• هزینه های عملیاتی: افرایش هزینه های عملیاتی (مانند هزینه های حقوق و دستمزد واحد فروش) باعث کاهش سود عملیاتی می‌شود و کاهش هزینه های عملیاتی، افزایش سود عملیاتی را به دنبال دارد.
• رقابت در بازار: در رقابت شدید بین شرکت‌های رقیب ممکن است قیمت کالا کاهش یابد که باعث کاهش سود عملیاتی می‌شود.

نحوه محاسبه و فرمول سود عملیاتی (به همراه مثال)

برای به دست آوردن مقدار سود عملیاتی، ابتدا باید بهای تمام شده کالای فروش رفته را از درآمد کسر کنیم که به سود ناخالص می‌رسیم؛ سپس هزینه های عملیاتی را از سود ناخالص کم می‌کنیم و به سود عملیاتی می‌رسیم. هزینه های عملیاتی مانند هزینه های فروش و هزینه های اداری و عمومی هستند.

فرمول سود عملیاتی (از بالا به پایین):

سود ناخالص

هزینه های عملیاتی–

سود عملیاتی =

مثال: شرکت لبنیات

فرض کنید صاحب شرکت لبنیات هستید و می‌خواهید سود عملیاتی شرکت را به صورت ماهانه به دست آورید.

• درآمد (فروش) شرکت در ماه برابر است با ۲۰۰ میلیون تومان.
• بهای تمام شده کالای فروش رفته (مانند خرید شیر) برابر است با ۵۰ میلیون تومان.
• هزینه های عملیاتی (مانند هزینه حمل) برابر است با ۲۵ میلیون تومان.

ابتدا بهای تمام شده کالای فروش رفته را از درآمد کسر می‌کنیم تا به سود ناخالص برسیم.

۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۵۰,۰۰۰,۰۰۰ –

۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ =

سود ناخالص شرکت لبنیاتی شما برابر شد با ۱۵۰ میلیون تومان.

حال برای به دست آوردن سود عملیاتی، هزینه های عملیاتی را از سود ناخالص کم می‌کنیم:

۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰

۲۵,۰۰۰,۰۰۰ –

۱۲۵,۰۰۰,۰۰۰ =

در نتیجه سود عملیاتی شرکت برابر شد با ۱۲۵ میلیون تومان؛یعنی شرکت از طریق فعالیت اصلی‌اش توانسته ۱۲۵ میلیون تومان سود ماهانه داشته باشد.

چطور سود عملیاتی را تحلیل کنیم؟

در بخش‌های قبل با کارایی سود عملیاتی و اهمیت آن آشنا شدید. برای استفاده از کارایی‌هایی که گفته شد، می‌توانید از این روش‌ها سود عملیاتی شرکت خود را تحلیل کنید:

تحلیل روند

سود عملیاتی شرکت را در دوره‌های مختلف بررسی کنید تا از افزایش یا کاهش سودآوری شرکت خود باخبر شوید.

تحلیل مقایسه‌ای

مقایسه سود عملیاتی شرکت شما با شرکت‌های رقیب می‌تواند دید خوبی درباره جایگاه شما در صنعت به شما بدهد.

تحلیل عوامل

 می‌توانید عواملی که بر سود عملیاتی شرکت شما تاثیرگذارند شناسایی و میزان تاثیر هرکدام را بررسی کنید.

در مقاله صورت سود و زیان گفتیم که ابتدا سود ناخالص به دست می‌آید؛ سپس سود عملیاتی و بعد از آن، سود خالص (اگر سود بدون بهره و مالیات را در نظر نگیریم).

تفاوت سود عملیاتی و سود ناخالص

در سود ناخالص (سود ناویژه) فقط به بهای تمام شده کالای فروش رفته توجه شده است؛ در صورتی که سود عملیاتی، هزینه های عملیاتی را هم در نظر می‌گیرد.

تفاوت سود عملیاتی و سود خالص

برای رسیدن به سود خالص (درآمد خالص) همه هزینه‌ها از جمله مالیات، حساب می‌شوند و از درآمد کل کسر می‌گردند. در حالی که سود عملیاتی هزینه های غیرعملیاتی و بهره و مالیات را در نظر نمی‌گیرد.

نتیجه‌گیری

سود عملیاتی به شما کمک می‌کند میزان موفقیت شرکت خود را در حوزه فعالیتش بررسی کنید. اینکه چه مقدار درآمد کسب کردید؛ چقدر از آن را بابت بهای تمام شده کالای فروش رفته پرداخت کردید و چقدر از آن بابت هزینه های عملیاتی خرج شده است.