حقوق صاحبان سهام چیست و چطور محاسبه میشود؟

حقوق صاحبان سهام یا ارزش ویژه، یکی از بازیگرهای فرمول اصلی حسابداری است (دارایی = بدهی + سرمایه). این سرفصل در دوره مدیریت مالی برای مدیران غیرمالی به‌طور مفصل و کاربردی توضیح داده شده است.

با مدرسه کسب و کار مدیربان همراه باشید تا شما را با حقوق صاحبان سهام به زبانی ساده آشنا کنیم.

تعریف حقوق صاحبان سهام چیست؟

به زبان ساده، حقوق صاحبان سهام (Shareholder`s Equity) نشان می‌دهد سهام‌داران مالک چه مقدار از دارایی‌های شرکت هستند. به حقوق صاحبان سهام، سرمایه مالکانه هم گفته می‌شود. سایت AccountingTools درباره حقوق صاحبان سهام می‌گوید: «حقوق صاحبان سهام باقی‌مانده دارایی‌های شرکت پس از کسر بدهی‌هاست».

در ترازنامه، حقوق صاحبان سهام یا حقوق صاحبان سرمایه نشان‌دهنده میزان مالکیت سهام‌داران است. طبق قانون، عبارت حقوق صاحبان سهام در صورت‌های مالی به حقوق مالکانه تغییر کرده است.

اجزای حقوق صاحبان سهام در ترازنامه

در سمت چپ ترازنامه مالی، بعد از بدهی‌ها، بخش حقوق صاحبان سهام قرار دارد که با عنوان سرمایه (Equity) هم نوشته می‌شود. این بخش از ترازنامه شامل اجزایی است که تعدادی از آن‌ها عبارتند از:

سرمایه قانونی

سرمایه قانونی همان ارزشی است که در ابتدا برای ایجاد کسب و کار، به حساب شرکت واریز شده است. این ارزش می‌تواند زمین و ساختمان باشد یا ماشین‌آلات تولیدی و پول نقد.

سود (زیان) انباشته

زمانی که شرکت همه یا بخشی از سود حاصل از فعالیت‌‌های خود را به سهام‌داران نپردازد، این سود تحت عنوان سود انباشته در صورت‌های مالی نوشته می‌شود. زیان‌هایی که به شرکت وارد شده‌اند از این مبلغ کسر می‌شوند.

وجود سود انباشته در ترازنامه، نشان می‌دهد سهام‌داران از درآمد شرکت سرمایه‌گذاری مجدد انجام داده‌اند.

اندوخته قانونی

طبق قانون، یک بیستمِ سود سالانه باید تحت عنوان اندوخته قانونی در حساب شرکت بماند و این اقدام تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که مقدار اندوخته قانونی به ده درصد سرمایه شرکت برسد. نمی‌توانید این اندوخته را به سرمایه انتقال دهید و فقط در زمان تصفیه قابل تقسیم است.

نحوه محاسبه حقوق صاحبان سهام در ترازنامه

همان‌طور که در چند بخش قبل اشاره شد، حقوق صاحبان سهام در قسمتی از ترازنامه به‌صورت جداگانه نوشته می‌شود. برای به دست آوردن میزان حقوق صاحبان سهام (سرمایه) کافی است بدهی ها را از دارایی‌ها کم کنید تا به حقوق صاحبان سهام یا سهام ویژه برسید.

به عبارت دیگر، زمانی که همه بدهی ها پرداخت شدند (از دارایی‌ها کسر شدند) هرچه باقی بماند حقوق صاحبان سهام است؛ یعنی متعلق به سهام‌داران شرکت است.

در نتیجه فرمول حقوق صاحبان سهام عبارت است از:

حساب‌های مرتبط با حقوق صاحبان سهام

حساب‌های مرتبط با حقوق صاحبان سهام شامل موارد گوناگونی می‌شوند. تعدادی از این حساب‌ها عبارتند از:

سرمایه

همان پولی است که سهام‌داران برای خرید سهام به شرکت می‌دهند؛ مثلاً اگر شخصی ۱۰۰ سهم از شرکت شما را بخرد و هر سهم ۱,۰۰۰ تومان باشد، مبلغ ۱۰۰,۰۰۰ تومان در حساب سرمایه نوشته می‌شود.

صرف سهام

تفاوت میان ارزش اسمی و مبلغ دریافتی شرکت (مبلغی که سهام فروخته شده است) صرف سهام نام دارد. ارزش اسمی هر سهم در هر شرکت سهامی برابر ۱۰۰۰ ریال (۱۰۰ تومان) است. زمانی که شرکت، سهام خود را به قیمتی بالاتر از ارزش اسمی بفروشد، مابه‌التفاوت ارزش اسمی و مبلغی که سهام فروخته شده تحت عنوان صرف سهام (کسر سهام) در ترازنامه و در بخش سرمایه می‌آید.

ارزش اسمی سهام همان مبلغی است که ابتدای تأسیس شرکت روی هر سهم می‌گذارند.

سهام خزانه

گاهی اوقات شرکت سهام خود را از بازار خریداری می‌کند و این سهام به‌عنوان سهام خزانه نگهداری می‌شود. با هدف اینکه هیئت مدیره بخواهد کنترل بیشتری روی کسب و کار داشته باشند.

مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها

اگر دارایی‌های ثابت شرکت (مانند زمین یا ساختمان آن) تجدید ارزیابی شوند و قیمت آن‌ها افزایش پیدا کند، این افزایش ارزش در حساب مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها نوشته می‌شود.

سایر اندوخته‌ها

در بخش‌های قبل با حساب اندوخته قانونی آشنا شدید. علاوه بر آن اندوخته، شرکت می‌تواند اندوخته‌های دیگری تحت عنوان سایر اندوخته‌ها یا اندوخته‌های اختیاری داشته باشد. وبسایت Investopedia درباره هدف از ایجاد حساب سایر اندوخته‌ها می‌گوید: «می‌تواند برای پوشش ریسک‌های خاص باشد».

سوالات متداول