رفتار سازمانی چیست و مدیریت آن چرا مهم است؟

مدل های رفتار سازمانی

مدل های رفتار سازمانی همچنان در حال تکامل هستند و هنوز نمی‌توان گفت یکی از مدل ها می‌تواند تمام نیازهای یک سازمان را تامین کند. معتقدیم با دانستن این مدل ها مدیران و رهبران می‌توانند با ترکیبی از آن‌ها بهترین مدل را برای خود طراحی کنند.  در ادامه به برخی مدل های رایج می‌پردازیم.

۱٫ مدل دیکتاتوری

مدل استبدادی مدلی است منسوخ شده که در دوران انقلاب صنعتی در کارخانه‌ها مرسوم بود. در این مدل که به قدرت و اقتدار رسمی وابسته است، مدیرانی که وظایفی به آن‌ها محول شده، صاحبِ اختیار برای کنترل کارکنان دیگر هستند. در این مدل کیفیت عملکرد بسیار پایین است، به ایده‌های کارکنان توجه نشده و تصمیمات در سطوح بالا گرفته می‌شود.

 طبیعی است در سازمانی که از این مدل استفاده می‌کند، کارکنان با انگیزه‌های بسیار ضعیف و فقط به‌خاطر معیشت کار می‌کنند و رضایت شغلی و روحیه پایینی دارند.

۲٫ مدل مشارکتی

مدل تعاملی بر مبنای کار تیمی است. در این مدل همه کارکنان همچون اعضای یک تیم همکاری می‌کنند. در این مدل فرهنگ کار تیمی برای همه اعضا اولویت دارد و همه با‌هم در تلاش هستند تا سازمان به اهدافش برسد.  مدیران در این مدل نقش مربی را دارند و به‌دنبال تقویت کار تیمی و ایجاد فضاهای مثبت و انرژی‌بخش کاری هستند. اگر مقاله کوچینگ تیمی را بخوانید، درک بهتری از مسئولیت‌های مربی خواهید داشت.

این مدل برای تیم‌های بازاریابی، تیم‌های نرم افزاری، تیم‌های تحقیق و توسعه (R&D) و هر سازمانی بسیار موثر است که در یک فضای رقابتی کار می‌کند.

۳٫ مدل کل نگر

در این مدل اهداف، استعدادها و ظرفیت‌های متفاوت افراد در نظر گرفته می‌شود و سازمان به ساختار کلی و محیط تیم نگاه می‌کند. در مدل سیستمی هدف این است که بین اهداف فرد و اهداف سازمان تعادل برقرار شود تا مدیران و کارکنان بیشترین مشارکت را داشته و احساس سهیم بودن در سازمان کنند. در دوره آموزش تفکر سیستمی سعی کرده‌ایم مباحثی را آموزش دهیم تا به مدیران کمک کرده نگاهی سیستمی به مسائل سازمان داشته و آن‌ها را ریشه‌ای حل کنند.

۴٫ مدل حمایتی 

این مدل با محوریت یک رهبرِ باانگیزه اداره می‌شود. مدل حمایتی تلاش می‌کند تا انگیزه کارکنان را با کمک بهبود رابطه بین مدیر و کارکنان افزایش دهد. این کار باعث می‌شود کارکنان ارزش و بینشی فراتر از وظایف‌شان برای کمک به سازمان داشته باشند.

هدف این مدل تقویت انگیزه در کارمندان در یک محیط کاری مثبت است. در چنین فضای کاری ایده‌های پرسنل فراموش نشده و تشویق می‌شوند؛ بنابرای در چنین شرایطی کارکنان نسبت به سازمان و اهداف آن حالتی حمایت‌گرانه و مشتاق خواهند داشت.

۵٫ مدل رقابتی

این مدل بر تامین امنیت مالی و اقتصادی کارکنان تاکید دارد و سعی می‌کند با کمک حقوق و مزایا انگیزه و وفاداری کارکنان را تقویت کند. در مدل مراقبتی بعضی شرکت‌ها خدمات مختلفی همچون بهداشت و سلامت، خودروهای سازمانی و… را برای جذب و نگهداری کارکنان به کار می‌گیرند. از اِشکالات این مدل این است که کارکنان همیشه وابسته به سازمان هستند و مشارکتی انفعالی دارند.

چالش های رفتار سازمانی

مبحث رفتار سازمانی و مدیریت آن اگرچه تقریبا نوپاست، اما اهمیت زیادی دارد؛ به‌طوری‌که شناخت چالش‌های مربتط با این حوزه به مدیریت بهتر منابع انسانی منجر‌ می‌شود. همان‌طور‌که در این مقاله اشاره کردیم، رفتار سازمانی سطوح مختلفی دارد؛ بنابراین چالش های رفتار سازمانی هم ابعاد مختلفی پیدا خواهند کرد.

مدیریت رفتار سازمانی به‌دنبال به‌کارگیری دانش برای بررسی کنش‌ها و واکنش‌های کارکنان در محیط کار است تا بتواند به بالاترین کیفیت در عملکرد کارکنان برسد و البته در این مسیر با چالش های بسیار زیادی مواجه شده است. این چالش ها بسته به نوع کار، فرهنگ سازمانی، شرایط اجتماعی و ویژگی‌های فردی کارکنان در موقعیت‌های مختلف به وجود می‌آیند.

 رسیدگی به این دغدغه‌ها و حل‌ آن‌ها اثرات مثبت زیادی در سازمان خواهد گذاشت که مهم‌ترین آن‌ها افزایش بازده نیروی کار است. در این بخش به چالش های رایجِ مرتبط با رفتار سازمانی فقط اشاره می‌کنیم؛ زیرا این موارد را در مقاله چالش های مدیریت رفتار سازمانی به طور مفصل شرح داده‌ایم.

 اختلالات رفتاری در فضای کار یکی از چالش های مهم رفتار سازمانی است و دلایل مختلفی ممکن است وجود داشته باشد؛ ازجمله مشکلات روانی مانند حسادت، خودکم‌بینی، نداشتنِ اعتمادبه‌نفس و… . 

اختلافات فرهنگی نیز می‌تواند یکی از چالش های رفتار سازمانی باشد که به‌خصوص در کارهای گروهی خودش را بیشتر نشان می‌دهد.

نداشتن روحیات فردی یکسان در بین کارکنان یک سازمان امری بسیار بدیهی و طبیعی است؛ اما بی‌توجهی به این تفاوت‌ها می‌تواند در روند پیشرفت یک سازمان خلل وارد کند؛ زیرا همان‌طورکه بارها در مقالات مدیربان اشاره کرده‌ایم، نیروی انسانی مهم‌ترین سرمایه یک سازمان است.