هیچ محصولی در سبد خرید نیست.
مقالات مدیریتی
مدیریت رفتار سازمانی چیست و چرا مهم است؟
۲۰
دی
دی
راهنمای مطالعه مقاله
اصلی‌ترین عامل حیات هر سازمانی نیروی انسانی آن است؛ به همین دلیل رفتار سازمانی یعنی رفتار و تعامل کارکنان با افراد دیگر سازمان، گروه و همچنین رفتارشان در سطح سازمان بسیار اهمیت دارد. در مدیریت رفتار سازمانی (به‌عنوان زیرشاخه‌ای از مدیریت منابع انسانی) تحلیل رفتار انسان در سازمان، بررسی علل رفتار او و چگونگی به‌کارگیری رفتار در راستای اهداف سازمان صورت می‌گیرد؛ زیرا این موضوع همواره به‌عنوان مسئله‌ای محوری بوده و هست.
در این مقاله تصمیم داریم به این بپردازیم که تعریف رفتار سازمانی چیست، چرا مهم است و چگونه به درک رفتار انسان در سازمان کمک می‌کند. سپس به بیان عناصر سازمانی و سطوح بررسی رفتار سازمانی می‌پردازیم. مدل های رفتار سازمانی گوناگون است و مدیر هر کسب و کاری برای موفقیت باید با آن‌ها آشنایی داشته باشد. به همین دلیل در این مقاله این مبحث را در کنار نکات مهم مدیریت رفتار سازمانی به‌طور کامل توضیح داده‌ایم. در ادامه شما را با تعریف مدیریت رفتار سازمانی و دستاوردهای حاصل از آن آشنا خواهیم کرد
مبحث رفتار سازمانی و مدیریت آن به‌قدری مهم است که یکی از سرفصل‌های دوره‌های آموزشی مدیریتی (ازجمله دوره آنلاین Mba مدیربان) را به آن اختصاص می‌دهند. همچنین در مدیریت استراتژیک در هنگام توسعه راهبردها به رفتار سازمانی توجه ویژه‌ای می‌شود.
رفتار سازمانی چیست ؟
برای تعریف رفتار سازمانی باید ابتدا تعریف واژه «رفتار» و «سازمان» را باهم مرور کنیم. به‌طورکلی رفتار (Behavior) پاسخی است مشاهده‌شدنی از یک ارگانیسم (موجود زنده) به یک محرک بیرونی؛ از طرفی سازمان (Organization) جمعی از افراد با ساختار و مرزهای مشخص هستند که برای تحقق اهدافی تعیین‌شده تلاش می‌کنند.
باتوجه‌به تعاریف واژگان رفتار و سازمان، رفتار سازمانی (Organizational Behavior) مجموعه رفتارهای انسانی در سطح فردی یا گروهی است که در یک سازمان رخ می‌دهد. علم Ob کلیه اقدامات و نگرش‌های افراد را در سازمان مطالعه و بررسی می‌کند.
بیایید با یک مثال رفتار سازمانی و مدیریت رفتار سازمانی را بهتر شرح دهیم. فرض کنید مدیری تصمیم می‌گیرد ساعت شروع به کار را از ۹ به ۷ تغییر دهد. رفتار سازمانی، رفتار کارکنان در قبال این تصمیم مدیریتی است.
به‌عنوان یک مثال دیگر فرض کنید مدیری تصمیم می‌گیرد نیروی جدیدی را به سازمانش اضافه کند. رفتار دیگر پرسنل در برابر استخدام نیروی جدید همان رفتار سازمانی است که می‌تواند شامل حسادت، خوشحالی، ناراحتی یا… باشد.
Organizational Behavior از علوم میان‌رشته‌ای است و با رشته‌هایی مثل انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، روان‌شناسی، اقتصاد و علوم سیاسی ارتباط داشته و متغیرهایی مانند رضایت شغلی، عملکرد، مسائل عاطفی کارکنان و… را نیز در بر می‌گیرد.
تاریخچه رفتار سازمانی
تاریخچه رفتار سازمانی به دوران انقلاب صنعتی برمی‌گردد. در آن زمان، تحولات مختلفی در حوزه حمل‌ونقل، کشاورزی، صنایع و حتی فرهنگ و سازمانها به وجود آمد. یکی از دانشمندان آن دوران به نام ماکس وبر با تحلیل و تجزیه این تحولات، اصول قانونی و منطقی را برای افزایش بهره‌وری سازمانها پیشنهاد و آن را رفتار سازمانی توصیف کرد.
پس از آن در دهه‌های ۱۸۹۰ و هم‌زمان با ظهور مدیریت علمی و تیلوریسم رشته دانشگاهی رفتار سازمانی در حال شکل‌گیری بود. در دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ پس از آنکه موفق‌نشدن مدیریت علمی زمینه‌های به وجود آمدن جنبش روابط انسانی را رقم زد، این رشته دانشگاهی به حد کمال خود رسید. همچنین با کمک دانشمندان آن دوران مانند هنری فایول، فردریک هرتزبرگ، آبرهام مازلو و… رفتار سازمانی به‌عنوان رشته‌ای مجزا شناخته شد.
آشنایی با عناصر سازمانی
قبل از اینکه به معرفی سطوح رفتار سازمانی بپردازیم، بهتر است با عناصر سازمان بیشتر آشنا شوبم. چهار عنصر اصلی سازمانی شامل افراد، ساختار، تکنولوژی و محیط بیرونی است. در ادامه هرکدام از این عناصر را به‌طور مختصر توضیح می‌دهیم.
افراد یا کارکنان
افراد، سیستم اجتماعی و داخلی یک سازمان را تشکیل می‌دهند و به‌صورت فردی یا گروهی فعالیت می‌کنند. گروه‌ها ممکن است کوچک یا بزرگ، رسمی یا غیررسمی باشند. نکته قابل ذکر اینجاست که گروه‌ها پویا هستند؛ همه‌وهمه در سازمان کار می‌کنند تا اهداف سازمان محقق شود. پیشنهاد می‌کنیم با خواندن مقاله کوچینگ سازمانی با اهمیت نقش کارکنان در سازمان بیشتر آشنا شوید.
ساختار
ساختار، روابط رسمی و کاری کارکنان را در سازمان مشخص می‌کند. تفاوت‌های فردی کارکنان در سازمان ضرورت وجود مشاغل مختلف و روابط کاری مشخص را بیش‌ازپیش آشکار می‌کند. روش‌های ساختاری برای هماهنگی موثر بین کارها بسیار مهم است.
تکنولوژی
تکنولوژی یا فناوری مثل یک ماشین عمل می‌کند و فرایندهای کاری را سرعت می‌بخشد. به کارکنان سازمان کمک می‌کند تا به منابع زیادی دسترسی پیدا کنند؛ بنابراین فناوری بر انجام وظایف پرسنل مؤثر خواهد بود.
محیط بیرونی
هر سازمانی بخشی از یک سیستم بزرگ‌تر است و عناصر دیگری روی آن تاثیر می‌گذارند؛ مانند خانواده، دولت و سازمان‌های دیگر. این عناصر در یک سیستم پیچیده روی یکدیگر تاثیر متقابل دارند. عوامل بیرونی یکی از عناصر کلیدی مدل GUEST است که این مدل یکی از مدل های مدیریت منابع انسانی محسوب می‌شود.
سطوح بررسی رفتار سازمانی (ابعاد رفتار سازمانی) چیست ؟
رفتار سازمانی دارای سه سطح فردی، گروهی و سازمانی است. در ادامه هرکدام از این سه سطح را توضیح مختصری می‌دهیم.
رفتار سازمانی در سطح فردی
در سطح فردیِ رفتار سازمانی مواردی همچون خلاقیت، انگیزه، شخصیت، عملکرد، مطالعه و یادگیری، اخلاق و شناخت مطرح می‌شود. تمرکز در این سطح بیشتر بر روان‌شناسی است؛ به‌عنوان مثال یکی از موضوعاتی که ممکن است در سطح فردی بررسی و مطالعه شود، در نظر گرفتن سرمایش و گرمایش محیط روی بهره‌وری کارکنان است.
ازآنجایی‌که خلاقیت کارکنان یک سازمان عاملی کلیدی در موفقیت سازمان است، پیشنهاد می‌کنیم با خواندن مقاله موانع سازمانی خلاقیت با این موانع آشنا شوید و از بروز آن‌ها در سازمان‌تان جلوگیری کنید.
سطح گروهی
در سطح گروهی مواردی همچون ارتباطات میان‌فردی، پویایی گروه، رهبری گروه، انسجام یا تعارض و تعادل در گروه بررسی می‌شود. در این سطح علومی مانند روان‌شناسیِ اجتماعی و جامعه‌شناسی کاربرد دارد؛ به‌عنوان مثال در این سطح شیوه رهبری متناسب با روحیه اعضای گروه مطالعه و بررسی می‌شود.
سطح سازمانی
در سطح سازمانی که براساس علوم انسان‌شناسی و علوم سیاسی بنا شده است، موضوعاتی مانند ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی، تفاوت‌های فرهنگی و… مطالعه می‌شود.
مدل های رفتار سازمانی
مدل های رفتار سازمانی همچنان در حال تکامل هستند و هنوز نمی‌توان گفت یکی از مدل ها می‌تواند تمام نیازهای یک سازمان را تامین کند. معتقدیم با دانستن این مدل ها مدیران و رهبران می‌توانند با ترکیبی از آن‌ها بهترین مدل را برای خود طراحی کنند و این با برنامه ریزی تعاملی محقق می‌شود. در ادامه به برخی مدل های رایج می‌پردازیم.
۱٫ مدل دیکتاتوری
مدل استبدادی مدلی است منسوخ شده که در دوران انقلاب صنعتی در کارخانه‌ها مرسوم بود. در این مدل که به قدرت و اقتدار رسمی وابسته است، مدیرانی که وظایفی به آن‌ها محول شده، صاحبِ اختیار برای کنترل کارکنان دیگر هستند. در این مدل کیفیت عملکرد بسیار پایین است، به ایده‌های کارکنان توجه نشده و تصمیمات در سطوح بالا گرفته می‌شود.
طبیعی است در سازمانی که از این مدل استفاده می‌کند، کارکنان با انگیزه‌های بسیار ضعیف و فقط به‌خاطر معیشت کار می‌کنند و رضایت شغلی و روحیه پایینی دارند.
۲٫ مدل مشارکتی
مدل تعاملی بر مبنای کار تیمی است. در این مدل همه کارکنان همچون اعضای یک تیم همکاری می‌کنند. در این مدل فرهنگ کار تیمی برای همه اعضا اولویت دارد و همه باهم در تلاش هستند تا سازمان به اهدافش برسد. مدیران در این مدل نقش مربی را دارند و به‌دنبال تقویت کار تیمی و ایجاد فضاهای مثبت و انرژی‌بخش کاری هستند. اگر مقاله کوچینگ تیمی را بخوانید، درک بهتری از مسئولیت‌های مربی خواهید داشت.
این مدل برای تیم‌های بازاریابی، تیم‌های نرم افزاری، تیم‌های تحقیق و توسعه (R&D) و هر سازمانی بسیار موثر است که در یک فضای رقابتی کار می‌کند.
۳٫ مدل کل نگر
در این مدل اهداف، استعدادها و ظرفیت‌های متفاوت افراد در نظر گرفته می‌شود و سازمان به ساختار کلی و محیط تیم نگاه می‌کند. در مدل سیستمی هدف این است که بین اهداف فرد و اهداف سازمان تعادل برقرار شود تا مدیران و کارکنان بیشترین مشارکت را داشته و احساس سهیم بودن در سازمان کنند.
۴٫ مدل حمایتی
این مدل با محوریت یک رهبرِ باانگیزه اداره می‌شود. مدل حمایتی تلاش می‌کند تا انگیزه کارکنان را با کمک بهبود رابطه بین مدیر و کارکنان افزایش دهد. این کار باعث می‌شود کارکنان ارزش و بینشی فراتر از وظایف‌شان برای کمک به سازمان داشته باشند.
هدف این مدل تقویت انگیزه در کارمندان در یک محیط کاری مثبت است. در چنین فضای کاری ایده‌های پرسنل فراموش نشده و تشویق می‌شوند؛ بنابرای در چنین شرایطی کارکنان نسبت به سازمان و اهداف آن حالتی حمایت‌گرانه و مشتاق خواهند داشت.
۵٫ مدل رقابتی
این مدل بر تامین امنیت مالی و اقتصادی کارکنان تاکید دارد و سعی می‌کند با کمک حقوق و مزایا انگیزه و وفاداری کارکنان را تقویت کند. در مدل مراقبتی بعضی شرکت‌ها خدمات مختلفی همچون بهداشت و سلامت، خودروهای سازمانی و… را برای جذب و نگهداری کارکنان به کار می‌گیرند. از اِشکالات این مدل این است که کارکنان همیشه وابسته به سازمان هستند و مشارکتی انفعالی دارند.
دستاوردهای شناخت و توجه به رفتار سازمانی
سرعت و دقت در دستیابی به اهداف یک سازمان وابستگی زیادی به تعهد، مسئولیت‌پذیری و وفاداری اعضا و کارکنان دارد. بهبود روابط انسانی در یک سازمان و تعیین نقش‌های فردی و سازمانی اعضا اثر بسیار زیادی در بهبود عملکرد آن‌ها دارد.
Organizational Behavior به مدیران کمک می‌کند تا درک بهتری از رفتار کارکنان در سازمان داشته باشند و مفهوم زندگی سازمانی را بیش‌ازپیش دریابند.
ازآنجاکه بررسی رفتار کارکنان دانشی بین رشته‌ای است و ترکیبی از علوم دیگر است (که در بالا به آن اشاره شد)، نقش بسیار کلیدی در شناسایی علل رفتار کارکنان در سازمان دارد. OB به مدیر این قدرت را می‌دهد تا برای هدایت و کنترل و تغییر سازمان تصمیم‌گیری کند.
کاربرد رفتار سازمانی در سازمانها
رفتار سازمانی انگیزه‌ها و عوامل انگیزشی را شناسایی می‌کند و نحوه تصمیم‌گیری افراد را تغییر می‌دهد. رفتار سازمانی به تقویت انعطاف‌پذیری، نشاط و قدرت انسانی منجر می‌شود؛ علاوه بر اینکه نقشه راه منابع انسانی را برای مدیران مشخص می‌کند، به کارکنان نیز کمک کرده تا فرهنگ سازمان را بپذیرند و هدایت کنند.
مقاله پیشنهادی ما برای مطالعه: چالش های مدیریت رفتار سازمانی.
مهم‌ترین موضوعاتی که رفتار سازمانی روی آن‌ها اثر می‌گذارد، عبارت‌اند از: بهره وری سازمان، رفتار کارکنان در سازمان، فرهنگ کار و زندگی سازمانی، رضایت شغلی، مشارکت و همکاری کارکنان و درک متقابل مدیران و کارکنان از یکدیگر.
تاثیر فرهنگ بر رفتار سازمانی چگونه و چقدر است؟
ازآنجایی‌که فرهنگ یک مفهوم است، نمی‌توان برای آن، تعریف دقیق و شفافی ارائه کرد. حضور کارکنان مختلف با زمینه‌های فرهنگی و تربیتی متفاوت در رفتار سازمانی آن سازمان موثر است. از طرفی افراد مختلف کارهای یکسان را به شیوه‌های مختلف انجام می‌دهند.
تفاوت‌های فرهنگی کارکنان در سازمان بعضاً باعث ایجاد برداشت‌های متفاوت از رویه‌ها، برخوردها، مناسبات انسانی و… شده و این امر باعث ایجاد تعارضاتی در محیط کار می‌شود.
میزان نفوذ فرهنگ و رفتار سازمانی قابل اندازه گیری نیست؛ اما قابل انکار هم نیست. ازاین‌رو در بعضی مشاغل که روابط انسانی در عملکرد سازمان تاثیر مستقیم دارد، ترجیح مدیران بر جذب نیروهای بومی است.
تعریف مدیریت رفتار سازمانی چیست؟
Obm چیست؟ مدیریت رفتار سازمانی (Organizational Behavior Management) که از این به بعد به اختصار OBM می‌گوییم، یکی از زیرشاخه های تحلیل رفتار کاربردی است. مدیریت رفتار سازمانی بر اصلاح و مدیریت رویه‌های ایجاد تغییر در رفتار انسان در سازمان تاکید دارد. مدیریت رفتار سازمانی (OBM) اصول رفتاری افراد در محیط کار را مشخص می کند و به‌نوعی به‌دنبال تحلیل رفتار پرسنل در جهت بهبود عملکرد سازمان است.
بیایید دوباره مدیریت رفتار سازمانی را با یک مثال شرح دهیم. مثالی را به خاطر بیاورید که در بخش رفتار سازمانی آوردیم (مربوط به تغییر ساعت شروع به کار). مدیریت رفتار سازمانی در اینجا به این معنی است که مدیر سازمان این تغییر را با یک پیش‌فرض، برنامه ریزی و آگاهانه انجام دهد و از تبعات این تغییر بر رفتار کارکنان آگاهی داشته باشد. در اینجا آگاهانه بودن تصمیم مدیریتی بسیار اهمیت دارد.
حتما بخوانید: چالش های مدیریت منابع انسانی.
اهداف مدیریت رفتار سازمانی
هدف اصلی مدیریت رفتار سازمانی درک تعاملات انسانی در یک سازمان است تا با آن برای کسب نتایج بهتر در دستیابی به اهداف سازمان تلاش کند. اما ۸ هدف جزئی‌تر مدیریت رفتار سازمانی به شرح زیر است:
- ایجاد رضایت شغلی؛
- ایجاد فرهنگ سازمانی؛
- درک بهتر کارکنان؛
- رهبری سازمان و حل تعارضات؛
- بهره وری بالاتر سازمان و کارکنان؛
- ایجاد یک تیم خوب و هماهنگ؛
- شناسایی و جذب کارکنان شایسته؛
- شناخت راه‌های تربیت مدیران توانمند.
دلیل اهمیت مدیریت رفتار سازمانی
درک رفتارهای فردی و گروهی در سازمان به مدیران کمک می‌کند تا در انگیزه‌سازی کارکنانشان موفق‌تر عمل کنند. مدیریت رفتار سازمانی یا Obm به مدیران کمک می‌کند تا بتوانند مواجهه بهتری با کارکنانشان در موقعیت‌های مختلف داشته باشند و منابع انسانی‌شان را بهینه‌تر مدیریت کنند.
از طرفی درک رفتار انسانی برای چگونگی جذب و نگهداری و سازماندهی نیروی انسانی شایسته بسیار ضروری است. پیشنهاد می‌کنیم با خواندن مقاله وظایف مدیر منابع انسانی با شرح وظایف مدیریت منابع انسانی آشنا شوید.
نکات مهم مدیریت رفتار سازمانی
مراحل مدیریت رفتار سازمانی در هر سازمان متناسب با ارزش‌های سازمانی طراحی می‌شود و نمی‌توان گفت این مراحل برای همه شرکت‌ها یکسان است؛ اما در اینجا به اقدامات و نکاتی اشاره می‌کنیم که برای بهبود مدیریت رفتار سازمانی بسیار موثر است:
- توجه به استراتژی سازمان، نقش مهمی در جهت دهی به رفتار سازمانی دارد؛
- برای رسیدن به اهداف سازمان، ابتدا باید هدف گذاری کنیم؛ بنابراین نیازمند فرایندی هستیم که مشخص کند چه کاری برای رسیدن به چه هدفی باید انجام شود. با کمک رفتار سازمانی، افراد را در یک ساختار سازمانی مناسب جانمایی کنیم؛
- برای ایجاد رفتارهای سازمانی مثبت ترکیب سه عامل بسیار مهم است: روان‌شناسی مثبت، سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی؛ در کتاب رفتار سازمانی دکتر قلی پور ۵ بعد اساسی رفتار سازمانی مثبت (chose) را به نقل از لوتانز مطرح کرده‌اند که در این قسمت به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- اعتمادبه‌نفس و خودباوری: باور فرد و انجام موفقیت آمیز کارها؛
- امید: تعیین هدف برای آینده (قدرت اراده) و شناسایی راه‌های رسیدن به آن (قدرت روش)؛
- خوش‌بینی: انتظار پیامد مثبت و توجه به مثبت‌ها؛
- آرامش ذهنی: احساس رضایت از زندگی؛
- هوش احساسی: توانایی شناسایی و مدیریت احساسات خود و دیگران.
نتیجه‌گیری
در این مقاله سعی کردیم با برخی تعاریف، ایده‌ها و مفاهیم و دستاوردها و اهداف رفتار سازمانی آشنا شویم. به خاطر داشته باشیم که مدیریت رفتار سازمانی یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد و نیازمند زنجیره‌ای از مطالعات، اقدامات و اندیشه‌ورزی‌ها در این موضوع است.
نویسندگان: گروه تولید محتوای جریان
ویراستار: سرکار خانم ریحانه مهدوی
سلام
مطلب فوق العاده عالیی بود. به خصوص بخش سطوح تجزیه و تحلیل رفتار سازمانی رو خیلی خوب توضیح داید
ممنون از شما
سلام و ارادت
ممنون از شما دوست عزیر
خوشحالیم براتون مفید بوده
سلام و تشکر بابت مقاله کاملتون
ممکنه یک مثال رفتار سازمانی بزنید
سلام
ممکنه جواب این سوال من رو بدید؟ موضوع تعارض مربوط به کدام سطح بررسی رفتار سازمانی است
سلام و ارادت
با استناد به نظر آقای راسل ایکاف تعارض در هر سطحی از رفتار سازمانی (هم فردی و هم گروهی و هم سازمانی) ممکنه رخ بده. تعارض ممکنه بین فرد با سازمان، دو فرد در سازمان یا بین یک گروه با سازمان یا دو گروه با هم یا… اتفاق بیفته و مخصوص به یک سطح خاصی نیست.
منظور از انواع رفتار سازمانی چیه؟ میشه براش مثال بزنید؟
سلام
انواع رفتار سازمانی همون مدل هایی هست که در این مقاله بهش اشاره کردیم؛ به‌عنوان مثال در رفتار منسوج‌شده استبدادی یا دیکتاتوری مدیر برای اشتباهات کارمندان ممکنه جریمه‌های سنگینی در نظر بگیره یا اون‌ها رو توبیخ یا حتی اخراج کنه.
سلام
ممنون از مقاله جامعتون
فقط کاش کاربرد رفتار سازمانی در سازمانها رو بیشتر باز می‌کردید