مقالات کوچینگ
حل مساله چیست و تکنیک های آن کدام است؟
وقتی با مشکلی مواجه می‌شوید، چگونه آن را حل می‌کنید؟ آیا اجازه می‌دهید بر شما غلبه کند یا ماهیچه‌های حل مسئله خود را خم می‌کنید و بهترین راه‌حل ممکن را پیدا می‌کنید؟ مهارت حل مساله (پیدا کردن بهترین راه‌حل برای مسائل) یکی از مهم‌ترین مهارت‌های قرن محسوب می‌شود که زمینه‌ساز داشتنی زندگی موفق و رضایت‌بخش است.
در این مقاله می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که حل مساله چیست، مراحل آن کدام است و چه تکنیک‌هایی دارد. در این مطلب سعی می‌کنیم همراه با مثالی از حل مساله شما را با این مهارت مهم آشنا کنیم. با مدیربان همراه باشید.
تعریف مسئله چیست؟
وقتی بین موقعیت فعلی و موقعیتی که می‌خواهید آنجا باشید، تفاوت وجود داشته باشد، شما با یک مساله مواجه شده‌اید. به تعریف دانکر، مساله زمانی ایجاد می‌شود که موجود زنده هدفی دارد؛ اما نمی‌داند چگونه به آن هدف دست پیدا کند.
وقتی شخص نتواند تنها از طریق انجام عملیات از وضعیت فعلی به حالت مطلوبش برود، به تفکر فرو می‌رود. نتیجه این تفکر اقداماتی است که می‌تواند بین موقعیت‌های موجود و موقعیت یا موقعیت‌های مدنظر، نقشی میانجی ایفا کند.
به بیان ساده‌تر مسأله تنها زمانی شکل می‌گیرد که شما پاسخ آماده‌ای در اختیار ندارید و برای رسیدن به هدف باید اقدامات واسطه‌ای انجام دهید. برای مثال ضرب اعداد ۵۳ در ۴۸ یک مسأله نیست؛ زیرا برای رسیدن به جواب می‌دانیم از چه روش و الگوریتمی استفاده کنیم.
باتوجه‌به موارد ذکرشده مسأله دو ویژگی مهم دارد:
- زمانی ایجاد می‌شود که یک مانع بین موقعیت موجود و موقعیت مطلوب وجود دارد؛
- زمانی ایجاد می‌شود که نمی‌توانیم از پاسخ‌های آماده و الگوریتم‌های آموخته قبلی استفاده کنیم.
تعریف حل مسأله چیست؟
حل مسئله به‌معنای استفاده از منطق و همچنین تخیل برای درک موقعیت و درنتیجه ارائه راه‌حلی هوشمندانه است. درواقع، بهترین حل‌کننده‌های مسائل به‌طور فعال مشکلات احتمالی آینده را پیش‌بینی و برای پیشگیری یا کاهش اثرات آن اقدام می‌کنند.
حل مسئله به‌معنای توانایی تجزیه‌وتحلیل موقعیت، شناسایی چالش‌ها و ارائه راه‌حل‌های موثر است؛ راه‌حل‌هایی که به شما کمک می‌کند تا از پیچیدگی‌های زندگی عبور کنید و تصمیمات آگاهانه بگیرید.
روش ها و انواع تکنیک های حل مساله
داشتنِ مهارت حل مسأله در جنبه‌های مختلف زندگی حیاتی است. در ادامه این بخش راه‌هایی برای تقویت این مهارت مهم به شما ارائه می‌دهیم.
خلاقیت را در خود پرورش دهید
اهمیت خلاقیت در هنگام حل مسئله غیرقابل انکار است. رهبران کسب و کار نمی‌توانند با راه‌حل‌های قدیمی به مشکلات جدید نزدیک شوند و انتظار نتیجه دل‌خواه را داشته باشند. وقتی یک متفکر خلاق هستید، می‌توانید هنگام مواجهه با یک مشکل پیچیده یا یک مشکل روزمره راه‌حل‌های منحصربه‌فرد و بدیع ارائه دهید.
توانایی شما در ارائه راه‌حل‌های خلاقانه باعث می‌شود در مواجهه با مشکلات پیچیده‌تر موفق‌تر شوید. در مقاله تفکر خلاق چیست کاملا درباره تفکر خلاقانه صحبت کرده‌ایم و پیشنهاد می‌کنیم آن را بخوانید.
ذهنیت «من همه چیز می‌دانم» را رها کنید
سعی کنید اصول فرآیند مربوط به مسأله را درک و وجود آن در شکل بسیار ابتدایی و کنونی را تأیید کنید. از این ذهنیت خارج شوید که همه چیز را می‌دانید؛ زیرا اگر می‌دانستید، مساله، علت و راه‌حل آن را هم می‌شناختید. درعوض تلاش کنید تا سؤالات اساسی بپرسید؛ زیرا در درک بهتر مساله به شما کمک می‌کند.
همچنین نکات قابل‌توجهی از فرآیند را یادداشت کنید؛ زیرا به بخشی از مشکل که در تلاش برای حل آن هستید، وضوح بسیار زیادی می‌بخشد.اگر باورتان این باشد که همه‌چیز را می‌دانید، احتمالا از دیگران کمک نخواهید گرفت؛ درحالی‌که برای حل مسئله در نظر گرفتن تجربیات دیگران بسیار اهمیت دارد و به شما در خلاق بودن کمک می‌کند.
بازی‌های ویدیویی انجام دهید
انجام بازی‌های ویدیویی می‌تواند بخش‌هایی از تفکر شما را بهبود بخشد. همان‌طورکه بسیاری از مردم تصور می‌کنند، بازی‌های ویدیویی می‌توانند ادراک فضایی، استدلال و حافظه شما را تقویت کنند. بااین‌حال، همه بازی‌ها خوب و مناسب نیستند.
به‌عنوان مثال بازی‌های تیراندازی اول شخص می‌توانند استدلال فضایی شما را بهبود بخشند؛ اما به‌اندازه بازی‌های استراتژیک در توسعه مهارت‌های حل مسئله موثر نیستند. بازی را انتخاب کنید که شما را مجبور به تفکر استراتژیک یا تحلیلی کند.
یک بازی پازل مانند تتریس را امتحان کنید. اگر یک بازی نقش‌آفرینی یا استراتژی را ترجیح می‌دهید، “Civilization” یا “Sim-City” ممکن است برای شما مناسب‌تر باشد.
بورد گیم‌ها یا بازی‌های رومیزی انجام دهید
اگر به بازی‌های ویدئویی علاقه ندارید، می‌توانید از بوردگیم‌ها استفاده کنید. از شطرنج و روبیک گرفته تا انواع پازل‌ها می‌تواند گزینه خوبی برای تقویت مهارت حل مسئله باشد.
طوفان فکری راه بیندازید
بخشی از فرایند پرداختن به وضعیت از جهات مختلف این است که نه‌تنها یک بلکه چندین راه‌حل ارائه دهیم و طوفان فکری ابزاری بسیار عالی برای این کار است.اولین نتیجه‌ای که به ذهن می‌رسد، ممکن است بهترین نتیجه نباشد؛ اما نگران نباشید! هرچه بیشتر تمرکز کنید، راه‌حل‌های بیشتری پیدا خواهید کرد.
به همین دلیل است که طوفان فکری یک گام اساسی برای حل مسئله است.اگر با گروهی از افراد در حال انجام طوفان فکری هستید، قبل از شروع مطمئن شوید هدف مشخصی برای جلسه بارش فکری‌تان تعریف کرده‌اید.
قبل از جلسه به افراد فرصت دهید تا درباره مشکل فکر کنند. این کار به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با ایده‌های نابی آماده حضور در جلسه شوند.
هفت گام حل مسئله
مراحل حل مسئله شامل تعدادی از فرآیندهای شناختی است و به‌صورت بخش‌به‌بخش توسط پژوهشگران آزمایش شده‌اند. مدل‌های بسیاری از فرآیندهای حل مسأله وجود دارند. یکی از مدل‌های معتبر در حل مساله شامل این ۷ گام است که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.
１. هویت دادن به مسأله
در مرحله اول نیاز است مساله را کاملا شفاف و نیاز موجود را شناسایی می‌کنیم. درواقع به‌دنبال پاسخ به این سوال هستیم که حل این مسأله کدام نیاز از نیازهای انسانی ما را تامین می‌کند.
همه ما به‌عنوان انسان نیازهایی داریم که بر تصمیمات ما تاثیر می‌گذارند؛ بنایراین قدم اول از فرایند حل مسئله را به شناسایی همین نیازها اختصاص داده‌اند. مسالۀ کم کردن وزن را در نظر بگیرید. چه نیازی باعث به وجود آمدن این مساله شده است؟ شاید سلامتی.
２. جمع‌آوری اطلاعات
در این مرحله نیاز است آستین بالا زده و تحقیق کنیم و تمام اطلاعات موردنیاز را جمع‌آوری کنیم. در مساله کم کردن وزن اطلاعاتی مانند چقدر زمان نیاز دارم؟ از چه روش‌هایی می‌توانم استفاده کنم؟ چقدر باید هزینه کنم؟ چند کیلو قرار است کم کنم؟ آیا بیماری یا منع خاصی دارم؟ ایا کمک خاصی نیاز دارم؟ و… .
هرچه اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری جمع آوری شود، مراحل بعدی با سرعت بیشتری طی خواهد شد.
３. فهرست کردنِ امکان‌های موجود
تمام راه‌حل‌هایی که به ذهنتان می‌رسد را لیست کنید. در این مرحله می‌توانید از طوفان فکری هم استفاده کنید تا راه‌حل‌های زیادی به دست آورید. در این مرحله به عملی بودن راه‌حل‌ها توجه نمی‌کنیم.
در مثال کم کردن وزن ممکن است این راه‌حل‌ها به ذهن‌مان برسد: رژیم غذایی، ورزش، روش‌های تهاجمی، جراحی، لیپوساکشن، قرص و داروهای لاغری، طب سنتی، طب سوزنی و… .
４. وزن دادن به شواهد
در این مرحله که احتمالا نسبت به مراحل دیگر زمان بیشتری نیاز دارد، باید راه‌حل‌های مرحله قبل را کاملا بررسی کنیم.
در مثال کم کردن وزن، راه‌حل ورزش را در نظر می‌گیرم. برای ورزش کردن نیاز است وسایل خاصی تهیه کنم؟ چه نوع ورزشی برای من مناسب است؟ چقدر هزینه دارد؟ می‌توانم به باشگاه برم؟ می‌توانم در خانه ورزش کنم؟ برنامه ورزشی بگیرم یا از اپلیکیشن‌های ورزشی استفاده کنم؟ مزیت و معایب هرکدام از انتخاب‌ها چیست؟ چه هزینه‌ای دارد؟ آیا من توانایی اجرای این راه‌حل را دارم؟
این‌ها سوالاتی است که باید برای هریک از راه حل‌ها به آن‌ها جواب دهید.
５. انتخاب بهترین و مناسب‌ترین راه‌حل
در این مرحله براساس توانایی خود و شناختی که از خود و منابع خودتان دارید، یکی از راه‌حل‌های مرحله قبل را انتخاب می‌کنید. مثلا شاید هزینه رفتن به باشگاه به‌طور مستمر جزء اولویت‌هایتان نباشد؛ پس تصمیم می‌گیرید روزانه ۳۰ دقیقه با سرعت بالا پیاده‌روی کنید یا از اپ‌های تمرینی استفاده کنید.
نکته مهم این است که اگر شناخت خوبی نسبت به خود نداشته باشید، ممکن است نتوانید مناسب‌ترین راه‌حل را انتخاب کنید.
６. اقدام کنید
حالا که تمام جوانب مسئله برایتان مشخص شده و راه‌حل مناسب خودتان را پیدا کرده‌اید، باید وارد عمل شوید و اقدام کنید. شروع کنید به انجام دادن. تنها نکته مهم این است که هنوز مراحل حل مساله تمام نشده و برای مرحله بعد نیاز دارید تا در این مرحله مشهدات و دستاوردهای خود را ثبت کنید.
کل فرآیند را در نظر بگیرید و البته بهتر است یادداشت کنید. مثلا شاید هر هفته وزن خود را چک و روند تغییرات خود را ثبت کنید.
７. ارزیابی کنید
این مرحله بسیار مهم است. یادداشت‌هایتان از مرحله قبل را ارزیابی کنید. آیا این بهترین و مناسب‌ترین راه‌حل برای شما بوده است؟ برای مثال کسی که بدون تجویز پزشک از داروهای لاغری استفاده می‌کند، ممکن است به کبد و کلیه‌اش آسیب برساند.
درست است کم شدن وزن محقق می‌شود؛ اما آیا ارزش آسیب‌های وارده را دارد؟ یا برای مثال کسی که خودسرانه رژیم می‌گیرد به موها و پوست خود آسیب می‌رساند. ارزیابی به ما کمک می‌کند کل فرآیند را مجدد بررسی و در صورت لزوم تغییراتی اعمال کنیم.
دلایل ناتوانی و موانع در حل مساله
مرز بین موفقیت و شکست اغلب باریک است. کار مهمی که می‌توانید انجام دهید تا خود را در سمت موفق این خط قرار دهید، این است که کیفیت دانش خود را به حداکثر برسانید و از روش‌های قوی برای حل مشکلات استفاده کنید.
روش‌های قوی برای حل مسئله نیازمند دانش خاصی در مورد یک موضوع است. هرچه بیشتر بدانید، در حل مشکلات بهتر خواهید بود. حل مسئله برای هر حرفه‌ای یک مهارت حیاتی است. بااین‌حا می‌تواند چالش‌برانگیز و خسته‌کننده باشد.
گاهی اوقات، با وجود تمام تلاش‌هایتان، ممکن است نتوانید راه‌حل رضایت‌بخشی پیدا کنید یا به نتیجه دل‌خواهتان برسید. رایجترین دلایل شکست تلاش‌های حل مسئله چیست؟ و چگونه می‌توانید از آن‌ها دوری یا بر آن‌ها غلبه کنید؟
در ادامه این بخش به مهم‌ترین دلایل ناتوانی در حل مساله و موانعی که شما را در حل مساله با چالش مواجه می‌کند، اشاره کرده‌ایم.
۱. عدم وضوح مسأله
مهم‌ترین دلیل در ناتوانی حل مساله، عدم شناسایی مسأله است؛ یعنی اینکه ندانید مشکل کجا و چیست و دقیقاً چه چیزی را می‌خواهید برطرف کنید.
۲. کبود خلاقیت
تکیه بر روش‌ها یا دیدگاه‌های مرسوم می‌تواند به دید تونلی و فرصت‌های ازدست‌رفته منجر شود.
۳. نداشتنِ منطق
به کار نگرفتنِ یک رویکرد منطقی و سیستماتیک می‌تواند به اشتباهات و ناسازگاری منجر شده و باعث ضعیف شدن شما در حل مساله شود.
۴. عدم ارتباط (خصوصا در تیم‌ها)
وقتی اعضای تیم به‌طور موثر اطلاعات را به اشتراک نمی‌گذارند یا دیدگاه‌های یکدیگر را درک نمی‌کنند، پیشرفت حل مساله را با مشکل مواجه می‌کنند
۵. عدم اقدام
بدون اجرا، نظارت و بازنگری راه‌حل‌ها عملا بی‌معنا است.
۶. عدم یادگیری
ناتوانی در انعکاس و درس گرفتن از نتایج موفق و ناموفق می‌تواند به تکرار اشتباهات منجر شود و ما را در حل مساله موفق نکند.
۷. پیش‌فرض‌های دست‌وپا گیر و تعصبات
بسیار ضروری است که با ذهنیتی باز و فارغ از تصورات از پیش‌تعیین‌شده به حل مسئله بپردازیم. تعصبات مانعی مهم در حل مساله هستند.
کوچینگ چطور به تقویت مهارت حل مساله کمک می‌کند؟
اگر با کوچینگ آشنایی زیادی ندارید، قبل از مطالعه این بخش مقاله کوچینگ چیست را بخوانید. در جلسات کوچینگ، کوچ با سوالات هدفمند به مراجعین خود کمک می‌کند تا مساله‌شان را با شفافیت بیشتری مشاهده و جوانب مختلف مساله را کشف کنند.
در جلسات کوچینگ برای مسایل راه‌حل‌هایی زیادی کشف می‌شود و مزایا و‌معایب انتخاب‌های مراجع شفاف می‌شود. کوچینگ یعنی احقاق حق انتخاب. با در نظر گرفتن این مورد کوچ به مراجع کمک می‌کند تا انتخاب‌های خود رابه وضوح مشاهده کند و در جلسات بعد اقدامات خودش را ارزیابی کند تا بهترین و مناسب‌ترین راه‌حل خود را پیدا کند.
نتیجه‌گیری
ما روزانه با مشکلات زیادی در تمام جنبه‌های زندگی مواجهیم. افرادی که حلال مشکلات خوبی هستند، به احتمال زیاد در عبور از موانع و دستیابی به نتیجه نهایی مطلوب خود موفق خواهند بود. علاوه بر این، حل مشکلات پیچیده تنها به تغییر شرایط خارجی شما کمک نمی‌کند. با دانستن اینکه می‌توانید مشکلات آینده را حل کنید، احساس خوشحالی و اعتماد‌به‌نفس بیشتری خواهید داشت.
