ترازنامه یا صورت وضعیت مالی چیست؟ (به زبان ساده)

https://modirban.com/blog/management/what-is-profit/یکی از مباحث آموزشی در دوره مدیریت مالی برای مدیران غیر مالی، ترازنامه یا بیلان حسابداری است. ترازنامه که با نام‌های دیگری مثل بیلان حسابداری و صورت وضعیت مالی هم شناخته می‌شود، وضعیت شرکت را از نظر مقدار دارایی، بدهی و سرمایه، در همان تاریخی نشان می‌دهد که گزارش گرفته شده است. با مدرسه کسب و کار مدیربان همراه باشید تا به شما ترازنامه را به زبانی ساده و قابل فهم آموزش دهیم.

فرمول ترازنامه

فرمول ترازنامه (Balance Sheet) به صورت زیر است.

دارایی‌ها = بدهی‌ها + سرمایه (حقوق صاحبان سهام)

شکل سند ترازنامه شرکت مانند حرف T است. بالای آن تاریخ گزارش نوشته می‌شود. زیر خط افقی، سمت راست، دارایی‌ها به صورت ستونی نوشته می‌شوند. در سمت مقابل هم بدهی‌ها و سپس حقوق صاحبان سهام را می‌نویسند. در آخر، مقدار دارایی‌ها باید برابر با مقدار بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام باشد. به این معادله، معادله اصلی حسابداری می‌گویند.

چرا تهیه ترازنامه مالی مهم است؟

 ترازنامه (صورت وضعیت مالی) یکی از انواع صورت های مالی است. تهیه ترازنامه به این دلیل اهمیت دارد که در یک صفحه به ما نشان می‌دهد شرکت چقدر دارایی، بدهی و سرمایه (حقوق صاحبان سهام) دارد. همین باعث می‌شود:

1. باعث آگاهی مدیران از وضعیت مالی شرکت می‌شود؛
2. به مدیران کمک میکند تا تصمیمات بهتری بگیرند؛
3. باعث شفافیت مالی کسب و کار می‌شود؛
4. در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و بانک‌ها بسیار موثر است.

اجزا و اقلام ترازنامه یک شرکت

ترازنامه از سه جزء تشکیل شده است:

1. دارایی‌ها؛
2. بدهی‌ها؛
3. سرمایه یا حقوق صاحبان سهام.

در ادامه هرکدام از این سه جزء را بیشتر توضیح می‌دهیم.

دارایی‌ها در ترازنامه

دارایی هر چیزی است که شرکت مالک آن است؛ دارایی می‌تواند پول نقد، برند شرکت و حتی پولی باشد که شرکت از دیگران طلب دارد. وبسایت معتبر Investopedia در تعریف دارایی می‌گوید: «منبعی با ارزش اقتصادی که شرکت مالک آن است یا کنترلش می‌کند و انتظار دارد در آینده منفعتی برساند».

دارایی‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. دارایی‌های جاری؛
2. دارایی‌های ثابت یا غیرجاری (بلندمدت).

تفاوت این دو نوع دارایی، در زمان تبدیل شدن آن ها به پول نقد است.

دارایی‌های جاری

دارایی‌های جاری دارایی‌هایی هستند که به‌راحتی و در کمتر از یک سال به پول نقد تبدیل می‌شوند؛ مانند:

• طلب‌های شرکت از دیگران (که به آن حساب دریافتنی می‌گویند)؛
• کالاهایی که در انبار شرکت موجود است؛
• پول نقد؛
• پولی که به‌صورت مدت‌دار در بانک گذاشتیم و سود به آن تعلق می‌گیرد و به‌راحتی قابل برداشت است (سپرده‌های کوتاه‌مدت)؛
• چک‌ها یا سفته‌هایی که از مشتریان گرفته‌ایم و انتظار می‌رود به‌راحتی وصول شوند (اسناد دریافتنی)؛
• موجودی مواد اولیه؛
• درآمدی که بابت فروش کالا یا خدمات به شرکت می‌رسد؛
• سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدتی که به سرعت قابلیت نقد شوندگی دارند (اوراق بهادار).

دارایی‌های غیرجاری

دارایی غیرجاری (بلندمدت) به دارایی‌های گفته می‌شود که زمان موردنیاز برای نقد شدنشان بیشتر از یک سال است و مدت طولانی‌تری نگه داشته می‌شوند؛ مانند:

• ساختمان و زمین شرکت؛
• برند و سرقفلی؛
• حق امتیاز، حق اختراع و حق تألیف؛
• ماشین‌آلات؛
• تجهیزات؛
• سهامی که شرکت قصد ندارد در کوتاه‌مدت بفروشد.

بدهی‌ها در ترازنامه

هر پولی که شرکت به دیگران بدهکار است و در آینده باید پرداخت کند، بدهی محسوب می‌شود. اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم: «بدهی یعنی پول دیگران که فعلاً در اختیار ماست». از وام و خرید نسیه گرفته تا اجاره و حقوق کارکنان.

بدهی‌ها هم به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. بدهی‌های جاری؛
2. بدهی‌های غیرجاری (بلندمدت).

شاخص تفاوت بدهی‌ها، زمانی است که باید پرداخت شوند.

بدهی های جاری

بدهی جاری هر مبلغی است که شرکت تعهد دارد در کمتر از یک سال پرداخت کند؛ مانند:

• بدهی به تأمین کنندگان (حساب‌های پرداختنی)؛
• وام‌های کوتاه مدت؛
• هزینه‌ قبض‌های آب و برق و گاز؛
• سود سهام که باید به سهام‌دارن پرداخت شود؛
• بدهی‌های معوقی که باید در کوتاه‌مدت پرداخت شوند؛
• مالیات.

بدهی غیرجاری

بدهی‌های غیرجاری (بلندمدت) مبالغی هستند که برای پرداختشان، بیشتر از یک سال فرصت دارید؛ مانند:

• وام‌های بلندمدت؛

• بدهی‌هایی که از فروش اوراق قرضه و مشارکت به‌دست آمده؛

• پیش‌پرداخت‌ها یا پیش‌فروش‌ها؛

• مبالغی که بعداً به کارکنان بازنشسته می‌پردازید؛

• مالیات معوق.

سرمایه (حقوق صاحبان سهام) در ترازنامه

وبسایت مرجع AccountingTools حقوق صاحبان سهام را این‌گونه تعریف می‌کند: «میزان دارایی‌های باقی‌مانده، پس از کسر همه‌ی بدهی‌ها». حقوق صاحبان سهام، ارزش خالص شرکت برای صاحبانش است.

حقوق صاحبان سهام از چند بخش تشکیل شده است:

• سرمایه اولیه (سرمایه‌ای که برای احداث شرکت آورده شده است)؛
• سود انباشته (سودهایی که به صاحبان سهام پرداخت نشده و در حساب شرکت مانده اند)؛
• سهام شرکت.

انواع ترازنامه یک واحد تجاری

ترازنامه‌ها براساس نوع استفاده‌شان دو دسته هستند. در ادامه به تفاوت تراز آزمایشی و ترازنامه می‌پردازیم.

ترازنامه آزمایشی

مخاطب این ترازنامه معمولاً مدیر مالی و مسئول بخش حسابداری سازمان است. تراز آزمایشی زمانی تهیه می‌شود که مطمئن شویم ثبت حسابداری درست انجام شده است.

برای تهیه ترازنامه آزمایشی تمام حساب‌ها بررسی می‌شوند تا مطمئن شویم معادله اصلی حسابداری (دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام) برقرار است یا خیر.

ترازنامه مالی

ترازنامه مالیاتی، همان نوع اصلی ترازنامه است که برای گزارش رسمی از آن استفاده می‌شود. شکل ترازنامه آزمایشی و ترازنامه مالی تفاوتی با یکدیگر ندارد.

تنها تفاوت آنها در رسمیت است که آن هم به علت زمان گزارش‌گیری می‌باشد. ترازنامه مالی در آخرین روز دوره‌ مالی گرفته می‌شود؛ یعنی زمانی که تمام حساب‌ها بسته شده‌اند و تغییری در مقدار آن‌ها رخ نمی‌دهد.

ترازنامه شرکت‌ها و موسسات مختلف

شرکت‌ها و موسسات مختلف ممکن است ترازنامه‌های متفاوتی نبست به یکدیگر داشته باشند؛ اما اصول کلی آن‌ها یکی است؛ به این معنی که شامل دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام است و از فرمول کلی ترازنامه پیروی می کند.

دلیل تفاوت ترازنامه شرکت ها و موسسات مختلف نوع فعالیت کسب‌وکار و صنعتی است که شرکت در آن قرار دارد ؛ مثلاً بیشتر دارایی‌های شرکت‌های تولیدی در قسمت مواد اولیه و تجیرهزات و ماشین‌آلات تولیدی‌شان اند.

این ویژگی را فقط در شرکت‌های تولیدی می‌بینید. شاید بتوان گفت نقطه‌ی مقابل شرکت‌های تولیدی، شرکت‌های خدماتی‌اند که بیشتر مواقع اصلاً موجودی کالا ندارند. دارایی آن‌ها معمولاً برند و حق تألیف و نرم‌افزارهایشان است.

حال چند نوع شرکت را از نظر دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام توضیح می‌دهیم.

۱. شرکت‌های بازرگانی

این شرکت‌ها موجودی کالا و حساب‌های دریافتنی زیادی دارند؛ اما خبری از موجودی مواد اولیه و ماشین‌آلات تولیدی نیست.

اکثر بدهی‌های شرکت‌های بازرگانی از جنس کوتاه‌مدت است.

شرکت های بازرگانی به علت اینکه گردش مالی خیلی سریع دارند، سود انباشته معمولاً جایی در ترازنامه‌شان ندارد.

۲. شرکت‌های خدماتی

بیشتر دارایی‌هایشان از جنس نرم‌افزار و برند است و در اکثر مواقع اثری از موجودی کالا یافت نمی‌شود.

به طور معمول بدهی‌هایی از جنس اجاره و قراردادهای سرویس‌دهی دارند.

این بخش رقم کمتری نسبت به سایر شرکت‌ها دارد؛ زیرا تمرکز در این نوع شرکت‌ها بر نیروی انسانی و سوددهی خدماتشان است.

۳. شرکت‌های تولیدی

ماشین‌آلات، مواد اولیه و کالاهای در جریان ساخت، بخش اعظمی از دارایی‌های این شرکت‌ها هستند.

بیشتر بدهی‌هایشان مربوط به پرداختی‌ها به تأمین‌کنندگان مواد اولیه و وام‌های بلندمدت است که معمولاً برای ماشین‌آلات گرفته شده‌اند.

در شرکت‌های تولیدی، سود انباشته اهمیت زیادی دارد؛ زیرا تولید، بازده طولانی‌تری دارد.

نمونه ترازنامه ساده یک شرکت

شاید علاقه‌مند به خواندن مطالب زیر هم باشید:

صورت سود و زیان چیست؟

نقطه سر به سر چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

نسبت های مالی مهم

سود چیست و چه انواعی دارد؟