انواع نسبت های مالی مهم + فرمول محاسبه

انواع نسبت های مالی

نسبت های مالی به ۵ دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام، زیرمجموعه‌هایی دارند. برخی از این نسبت‌ها را به همراه فرمول‌های محاسبه‌شان آورده‌ایم:

۱. نسبت های نقدینگی

وبسایت Investopedia معتقد است: «نسبت‌های نقدینگی، معیارهایی هستند که توانایی شرکت در پرداخت تعهدات کوتاه‌مدت را نشان می‌دهند». با چند نمونه از نسبت های نقدینگی آشنا شوید:

نسبت جاری (نسبت سرمایه در گردش)

نسبت جاری یا نسبت سرمایه در گردش نشان می‌دهد شرکت چقدر توانایی دارد تا بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با دارایی‌های جاری بپردازد.

نسبت جاری برابر است با دارایی‌های جاری تقسیم بر بدهی‌های جاری.

نسبت آنی (سریع)

نسبت آنی یا سریع نشان می‌دهد شرکت چقدر توانایی دارد تا بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با دارایی‌های نقدی و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت بپردازد.

نسبت آنی برابر است با حاصل تفریق موجودی کالا از دارایی‌های جاری، تقسیم بر بدهی‌های جاری.

نسبت وجه نقد (نسبت نقدینگی نهایی)

نشان می‌دهد شرکت چقدر توانایی دارد تا بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را با دارایی‌های نقدی خود بپردازد.

نسبت وجه نقد برابر است با مجموع موجودی نقدی و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت، تقسیم بر بدهی‌های جاری.

۲. نسبت های فعالیت (یا نسبت های عملکرد)

نسبت های فعالیت نشان می‌دهند فعالیت اصلی شرکت چقدر کارایی دارد. سه نسبت پرکاربرد فعالیت عبارتند از:

گردش موجودی کالا (نسبت چرخش موجودی)

گردش موجودی کالا یا نسبت چرخش موجودی نشان می‌دهد تعداد دفعاتی که موجودی کالا در دوره زمانی مشخص، تولید می‌شود و به فروش می‌رسد چقدر است.

به زبان ساده، موجودی انبار شما چند بار در سال می‌چرخد و به فروش می‌رسد. به این نسبت، دوره گردش موجودی کالا هم گفته می‌شود.

نسبت گردش موجودی کالا برابر است با بهای تمام شده کالای فروش رفته تقسیم بر میانگین موجودی کالا.

دوره وصول مطالبات

وبسایت AccountingTools معتقد است: «دوره وصول مطالبات کارایی شرکت در جمع‌آوری مطالبات را ارزیابی می‌کند».

مشخصاً زمانی که نتوانید مطالباتتان را از مشتری‌ها دریافت کنید، پولی ندارید که هزینه‌های کسب‌وکارتان را بپردازید و با شرکتتان با مشکل مواجه می‌شود.

دوره وصول مطالبات برابر است با میانگین حساب‌هیا دریافتنی تقسیم بر فروش خالص.

گردش دارایی‌های ثابت

نشان می‌دهد شرکت برای اینکه بفروشد، از دارایی‌های ثابتش چقدر استفاده موثر می‌کند.

گردش دارایی‌های ثابت برابر است با فروش خالص تقسیم بر میانگین دارایی‌های ثابت.

۳. نسبت های اهرمی (یا نسبت های بدهی)

نسبت های بدهی نشان می‌دهند شرکتتان چه مقدار بدهی دارد. سه نسبت مهم بدهی را بشناسید:

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام (نسبت اهرمی)

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام یا نسبت اهرمی، میزان بدهی‌های شرکت نسبت به حقوق صاحبان سهام را نشان می‌دهد.

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام برابر است با مجموع همه بدهی‌ها تقسیم بر حقوق صاحبان سهام.

نسبت بدهی به دارایی (نسبت اهرمی کلی)

نسبت بدهی به دارایی یا نسبت اهرمی کلی، میزان بدهی‌های شرکت نسبت به تمام دارایی‌ها را نشان می‌دهد؛ یعنی چقدر از دارایی‌های شرکت متعلق به طلبکاران است.

نسبت بدهی به دارایی برابر است با مجموع بدهی‌ها تقسیم بر مجموع دارایی‌ها.

پوشش بهره

توانایی در میزان پرداخت بهره را نشان می‌دهد؛ یعنی آیا شرکت به اندازه کافی سود می‌برد که بتواند بهره وام‌های خود را بپردازد.

نسبت پوشش بهره برابر است با سود قبل از کسر بهره و مالیات تقسیم بر هزینه بهره.

۴. نسبت های ارزش بازار

نسبت های ارزش بازار به شما نشان می‌دهند ارزش شرکتتان در بازار سهام چقدر است. با سه نسبت ارزش بازار آشنا شوید:

نسبت قیمت به سود (P/E)

نسبت قیمت به سود یا Price-to-Earnings ratio به شما می‌گوید که بازار، سهام شرکتتان را چند برابر سود شرکتتان ارزش‌گذاری می‌کند.

نسبت قیمت به سود برابر است با قیمت هر سهم تقسیم بر سود هر سهم.

نسبت قیمت به فروش (P/S)

نسبت قیمت به فروش یا Price-to-Sales ratio می‌گوید بازار، سهام شرکت را چند برابر فروش شرکتتان ارزش‌گذاری می‌کند.

نسبت قیمت به فروش برابر است با قیمت هر سهم تقسیم بر فروش هر سهم؛ یعنی فروشی که هر سهم برای شرکت داشته است.

نسبت سود تقسیمی (سود نقدی)

نشان می‌دهد چند درصد از سود شرکت، به سهامداران پرداخت می‌شود (به عنوان سود سهام)؛ در نتیجه سهامدار تصمیم می‌گیرد روی شرکت شما سرمایه‌گذاری بکند یا نه.

نسبت سود تقسیمی برابر است با سود سهام هر سهم (کل سود کسب شده) تقسیم بر سود هر سهم(مبلغی از سود که به سهامداران پرداخت می‌شود).

۵. نسبت های سودآوری

نسبت های سودآوری نشان می‌دهند شرکت چه میزان سودآوری دارد. برای درک بهتر این نسبت باید بدانید سود چیست. چهار نسبت مهم سودآوری به همراه فرمول عبارتند از:

حاشیه سود ناخالص

نشان می‌دهد میزان سودآوری شرکت، پس از کسر تمام هزینه‌ها (به جز مالیات) چند درصد است.

حاشیه سود ناخالص برابر است با سود ناخالص تقسیم بر فروش خالص.

حاشیه سود خالص (حاشیه سود نهایی)

حاشیه سود خالص یا حاشیه سود نهایی نشان‌دهنده میزان سودآوری شرکت، پس از کسر تمام هزینه‌ها و مالیات است. این مقدار با درصد نشان داده می‌شود. گاهی اوقات به آن نسبت سود خالص هم گفته می‌شود.

حاشیه سود خالص برابر است با سود خالص تقسیم بر فروش خالص.

بازده دارایی‌ها (ROA)

نشان می‌دهد شرکت شما چقدر می‌تواند به‌طور موثر از دارایی‌های خود، سود کسب کند.

در نسبت های مالی انگلیسی به آن Return on Assets می‌گویند که به اختصار (ROA) نوشته می‌شود.

نرخ بازده دارایی‌ها برابر است با سود خالص تقسیم بر میانگین کل دارایی‌ها.

بازده حقوق صاحبان سهام (بازگشت سرمایه سرمایه‌داران)

یازده سود سهام یا بازگشت سرمایه سرمایه‌داران، سود شرکت به ازای سرمایه سهامداران را نشان می‌دهد. در نسبت های مالی انگلیسی به آن Return on Equity می‌گویند که به اختصار (ROE) نوشته می‌شود. به این نسبت، بازده سرمایه سرمایه‌داران هم گفته می‌شود.

بازده حقوق صاحبان سهام برابر است با سود خالص تقسیم بر میانگین حقوق صاحبان سهام.

نسبت های مالی با ذکر مثال

فرض کنید شرکت تولید سوسیس ارگانیک دارید و می‌خواهید در سال مالی ۱۴۰۳، سه نسبت مالی را به دست آورید؛ نسبت جاری، نسبت گردش موجودی کالا و نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام. فرض کنید:

• دارایی‌های جاری شرکت‌تان برابر است با ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (مانند وجه نقد و ارزش سوسیس‌های انبار)؛
• بدهی‌های جاری شرکت هم ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان شده است (مثل حقوق کارکنان)؛
• بهای تمام شده کالای فروش رفته‌تان ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (هزینه‌های تولید سوسیس مانند مواد اولیه و برق مصرفی دستگاه‌های تولید)؛
• میانگین موجودی کالا ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان است (در این دوره مالی، به طور متوسط ۵ میلیون تومان سوسیس در انبار دارید)؛
• تمام بدهی‌های شرکت برابر است با ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (بدهی‌هایی مانند حقوق کارکنان و وام‌‌هایی که گرفته‌اید)؛
• حقوق صاحبان سهام شرکت هم ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان است (مثل سود خالص در ۱۴۰۳ و سودی که از سال‌های قبل در حساب شرکت مانده است).

در ادامه، نسبت های مالی این شرکت را محاسبه می‌کنیم:

نسبت جاری

نسبت جاری برابر است با دارایی‌های جاری تقسیم بر بدهی‌های جاری؛ یعنی:

نسبت جاری که حاصل تقسین دارایی‌هیا جاری بر بدهیهای جاری است، برابر شده با چهار.

گردش موجودی کالا

نسبت گردش موجودی کالا می‌شود بهای تمام شده کالای فروش رفته تقسیم بر میانگین موجودی کالا. در نتیجه:

نسبت گردش موجودی کالا که از تقسیم بهای تمام شده کالای فروش رفته بر میانگین موجودی کالا به دست می‌آید، برابر با دو شده است.

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام برابر است با تمام بدهی‌ها تقسیم بر حقوق صاحبان سهام؛ می‌شود:

نسبت بدهی حقوق صاحبان سهام که از تقسیم مجموع بدهی‌ها بر حقوق صاحبان سهام به دست می‌آید برابر با هشت‌دهم شده اشت.

تجزیه و تحلیل نسبت های مالی

تجزیه و تحلیل نسبت های مالی اینگونه انجام می‌شود: بررسی دقیق نسبت‌ها و تفسیرشان در چارچوب اطلاعات مالی و غیرمالی شرکت. چرا باید نسبت های مالی را تجزیه و تحلیل کنید؟ سه علت اصلی عبارتند از:

۱- پیش‌بینی آینده

تحلیل نسبت های مالی به شما کمک می‌کنند روندهایی که احتمالاً در کسب‌وکارتان وجود دارند را پیدا کنید و با آن‌ها، برای آینده تصمیم بگیرید.

۲- تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاران برای شناسایی بهترین موقعیت سرمایه‌گذاری، نسبت های مالی را به کار می‌گیرند.

۳- کمک به مدیران

مدیران با تجزیه و تحلیل نسبت های مالی می‌توانند مشکلات احتمالی را بیابند و برای بهبود عملکرد شرکت، تصمیم‌های موثری بگیرند.

نتیجه‌گیری

در این مقاله، با نسبت های مالی و کاربرد آن‌ها آشنا شدید. توجه داشته باشید برای اینکه نسبت های مالی را دقیق به دست بیاورید، باید از اطلاعات مالی حسابرسی‌شده استفاده کنید. از این نکته غافل نشوید که نسبت های مالی، همه جنبه‌های تحلیل مالی را نشان نمی‌دهند و نباید فقط به نسبت های مالی اکتفا کنید.