صورت های مالی چیست و چه انواعی دارد؟

مزایای تسلط مدیران به خواندن و  درک صورت های مالی

قبل از آشنایی با صورت های مالی لازم است با مزایای آشنایی و تسلط مدیران به خواندن و ارزیابی صورت های مالی آشنا شوید. این مزایا عبارتند از: 

• آگاهی از درآمد، هزینه و بدهی شرکت باعث می‌شود تصمیمات دقیق‌تری بگیرید؛
• می‌توانید روندهای درآمد و هزینه را پیش‌بینی کرده و بهتر بودجه‌بندی کنید؛
•  در جلسات مذاکره با سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و شرکایتان، شانس بیشتری برای موفقیت دارید؛
• به‌راحتی می‌توانید از وضعیت مالی شرکت آگاه شوید و بازدهی‌اش را بررسی کنید؛
• قسمت‌هایی که در کسب‌وکار شما سودآوری بیشتری دارد را شناسایی کنید و شرکت را به‌سمت درستی توسعه دهید. 

مدیر آگاه از صورت های مالی دیگر فقط یک مدیر نیست! رهبری است که می‌تواند کسب‌وکار را به خوبی هدایت کند و رشدی پایدار برایش رقم بزند.

آشنایی با اجزای صورت های مالی

صورت‌های مالی شامل درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌های شرکت، بدهی‌ها، سرمایه شرکت، مالیات و سود و زیان است. این اجزا در بخش های مختلف یک صورت مالی آورده می‌شود و در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

انواع صورت های مالی اساسی 

عبارتند از: براساس سایت اینوستوپدیا صورت های مالی به سه نوع کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از: 

1. ترازنامه؛
2. صورت سود و زیان؛
3. صورت جریان وجوه نقد.

یکی دیگر از صورت های مالی که معمولا ارزیابی می‌شود صورت سود و زیان جامع است که زیرمجموعه صورت سود و زیان محسوب می‌شود.

ترازنامه یا صورت وضعیت مالی 

وبسایت معتبر investopedia ترازنامه را این‌طور تعریف می‌کند: «ترازنامه، صورت مالی است که دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام را در یک تاریخ مشخص نشان می‌دهد».

در کل می‌توان گفت ترزانامه، بیلان یا صورت وضعیت مالی، وضعیت مالی کسب و کار شما را در یک تاریخ مشخص نشان می‌دهد. حسابداران در پایان دوره مالی این تاریخ را ثبت می‌کنند؛ اما در طول دوره مالی هم می‌توان ترازنامه گرفت که به آن ترازنامه موقت گفته می‌شود.

گرفتن ترازنامه مانند گرفتنِ عکس از وضعیت مالی کسب‌وکار است. اجزای این عکس دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام شرکت است. این اجزا با یکدیگر در توازن هستند؛ به این معنی که در فرمول زیر قرار می‌گیرند:

بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام =دارایی‌ها

صورت وضعیت مالی یک گزارش دوستونی است و در آن دارایی‌ها سمت راست از بالا به پایین نوشته می‌شود. در سمت چپ ترازنامه، ابتدا بدهی‌ها و سپس حقوق صاحبان سهام (سرمایه) وارد می‌شود؛ در این گزارش مجموع ارقام ستون چپ و مجموع ارقام ستون راست باید با یکدیگر برابر باشند.

در ادامه به‌صورت مختصر با بخش‌های ترازنامه بیشتر آشنا خواهید شد.

۱. دارایی‌ها

دارایی‌های یک شرکت منابعی هستند که شرکت می‌تواند از آن‌ها درآمدزایی کند و از ساختمان شرکت گرفته تا موجودی کالا را شامل می‌شود. همین دو موردی که مثال زده شد، دو دسته‌ی متفاوت از دارایی‌ها را نشان می‌دهند

1.  دارایی‌های جاری؛
2. دارایی‌های ثابت.

دارایی ثابت یا غیرجاری به دارایی‌هایی گفته می‌شود که برای کسب‌وکار شما استفاده بلندمدت دارد؛ مانند زمین و ساختمان شرکت (اگر اجاره‌ای نباشد)، برند شرکت، تجهیزات و میز و صندلی‌ها.

دارایی جاری مواردی هستند که خیلی سریع (در کمتر از یک سال) به پول تبدیل می‌شوند. پولی که از مشتریان طلب داریم (حساب‌های دریافتنی)، موجودی کالا و حتی پول نقدی که در حساب بانکی شرکت موجود است، جزو دارایی‌های جاری محسوب می‌شوند.

توجه داشته باشید ثابت یا جاری بودن دارایی‌ها به ماهیت کسب‌وکار شما بستگی دارد. برای شرکتی که تولیدی میز و صندلی دارد، میز‌ و صندلی‌هایی که تولید می‌کند، موجودی کالا به‌حساب می‌آیند؛ درنتیجه جزو دارایی جاری محسوب می‌شوند. 

اما میز و صندلی که در همان شرکت، در بخش اداری به‌کار می‌رود و کارمندان از آن‌ها استفاده می‌کنند، دارایی ثابت آن شرکت می‌باشند.

۲. بدهی‌ها

هر مبلغی که کسب‌وکار شما باید بپردازد، چه بلندمدت و چه کوتاه‌مدت، بدهی به‌حساب می‌آید. بدهی‌ها هم به دو نوع جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند.

این تقسیم‌بندی براساس موعد پرداخت بدهی‌هاست. اگر موعد پرداخت بدهی کمتر از یک سال باشد (مانند حقوق پرداخت‌نشده کارمندان) بدهی جاری محسوب می‌شود. 

درصورتی‌که موعد پرداخت بدهی بیشتر از یک سال باشد، (مثل وام بلندمدت) بدهی غیرجاری به‌حساب می‌آید.

۳. حقوق صاحبان سهام

این بخش از ترازنامه نشان می‌دهد چه مقدار از دارایی‌های شرکت متعلق به سهامداران است؛ چند نمونه از حقوق صاحبان سهام عبارت است از: سرمایه‌ای که سهامداران وارد شرکت کرده‌اند یا سودی که از دوره‌های مالی گذشته مانده و دوباره در شرکت سرمایه‌گذاری شده است.

صورت سود و زیان 

این صورت مالی، عملکرد شرکت را از نظر درآمدها، هزینه‌ها و سود یا زیان خالص نشان می‌دهد. صورت سود و زیان باید در انتهای دوره مالی شرکت گرفته و ارائه شوند؛ اما معمولاً به‌صورت سه‌ماهه هم عرضه می‌شود تا سرمایه‌گذاران و مدیران از عملکرد شرکت مطلع شوند. 

بعضی از اجزای صورت سود و زیان عبارتند از:  درآمد، هزینه‌های تمام‌شده فروش، مالیات بر درآمد و سود خالص.

صورت سود و زیان، فقط درآمدها و هزینه‌هایی را نشان می‌دهد که مربوط به فرایند درآمدزایی شرکت می‌شود. به‌عنوان مثال اگر یک شرکت تولید بستنی را در نظر بگیریم، صورت سود و زیان آن موارد زیر را نشان می‌دهد:

•  درآمد حاصل از فروش بستنی؛
• هزینه حمل بستنی‌؛ 
• هزینه خرید شیر و سایر مواد اولیه.

صورت جامع سود و زیان صورت جامع

 سود و زیان جامع زیرمجموعه صورت سودوزیان محسوب می‌شود. در صورت سود و زیان جامع، علاوه بر اطلاعات سود و زیانی که به عملیات شرکت مربوط است، تغییرات مالی که به فعالیت اصلی کسب‌وکار ارتباطی ندارد هم آورده می‌شود.

مثال کارخانه‌ی تولید بستنی را در نظر بگیرید. اگر این شرکت بخواهد مازاد مواد اولیه‌اش را به شرکت دیگری بفروشد، درآمد حاصل از این فروش در صورت جامع سود و زیان ثبت می‌شود.

فعالیت اصلی این شرکت، فروش شیر نیست و این درآمد اصطلاحاً درآمد غیرعملیاتی محسوب می‌شود. هزینه غیرعملیاتی هم می‌تواند کارمزدهای بانکی باشد یا هزینه قبض‌های آب و برق و گازِ بخش اداری. 

صورت جامع سود و زیان هم مانند صورت سود و زیان، در انتهای دوره مالی گرفته می‌شود؛ اما اگر لازم باشد (مانند گزارش مالی به سرمایه‌گذار) می‌توان در هر وقت از سال آن را دریافت کرد.

صورت جریان وجوه نقد

هر وجه نقدی که به کسب‌وکار وارد شود یا از آن خارج گردد، در صورت جریان وجوه نقد دیده می‌شود. وبسایت مرجع Harvard Business School درباره‌ صورت جریان وجوه نقد می‌گوید: «این صورت مالی نشان می‌دهد که شرکت، براساس میزان ورودی و خروجی نقدینگی، در کوتاه‌مدت و بلندمدت چه مقدار توانایی فعالیت دارد».

صورت جریان وجوه نقد شامل سه بخش است: 

1. جریان‌های نقدی عملیاتی؛
2. جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاری؛
3. جریان‌های نقدی تأمین مالی.

جریان های نقدی عملیاتی

جریان‌های نقدی عملیاتی به ما می‌گویند شرکت از طریق فعالیت اصلی‌اش چه مقدار پول نقد به‌دست آورده یا از دست داده است؛ مثلاً دریافتی‌های نقدی بابت فروش و پرداخت‌های نقدی برای خرید مواد اولیه.

جریان‌های نقدی عملیاتی به صورت زیر محاسبه می‌شود: (درآمد عملیاتی منهای هزینه عملیاتی)

 هزینه‌های عملیاتی – درآمد عملیاتی =جریان نقدی عملیاتی

اگر عدد به‌دست آمده مثبت شد، به این معناست که در کل، شرکت از فعالیت‌های اصلی‌اش نقدینگی ایجاد می‌کند (باتوجه‌به بازه‌ای که گزارشش را گرفته‌ایم).

جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاری

 جریان‌های نقدی سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد شرکت، برای خرید یا فروش دارایی‌های بلندمدت (مانند ساختمان یا تجهیزات شرکت) چه مقدار پول خرج می‌کند یا به‌دست می‌آورد.

جریان‌های نقدی سرمایه گذاری به صورت زیر محاسبه می‌شود:

(هزینه حاصل از خرید دارایی‌های بلندمدت منهای درآمد حاصل از فروش دارایی های بلندمدت )

 درآمد حاصل از فروش دارایی بلندمدت – هزینه حاصل از خرید دارایی بلندمدت =جریان نقدی سرمایه گذاری

برعکسِ جریان نقدی عملیاتی، بهتر است جریان نقدی سرمایه گذاری منفی باشد؛ زیرا نشانه رشد و توسعه یافتن شرکت است. ممکن است مدیر برای کسب سود بیشتر در آینده، با خرید دارایی بلندمدت تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرد.

درنتیجه جریان نقدی سرمایه گذاری مثبت می‌شود. پس نمی‌توان گفت منفی بودن با مثبت بودن این جریان قطعاً خوب یا قطعاً بد است و بستگی به استراتژی کسب و کار دارد.

جریان نقدی تامین مالی

جریان‌های نقدی تأمین مالی می‌گوید سرمایه شرکت از چه طریقی تأمین شده و می‌شود؛ درنتیجه هم وام‌های شرکت را نشان می‌دهد، هم بازپرداخت بدهی‌ها و پرداخت سود سهام به سهامداران.

جریان‌های نقدی تامین مالی به صورت زیر محاسبه می‌شود:

(دریافتی‌های نقدی بابت تامین مالی منهای پرداختی‌های نقدی بابت تامین مالی)