حاشیه سود چیست؟ [راهنمای کامل + فرمول محاسبه]

حاشیه سود یکی دیگر از مفاهیمی است که در دوره آموزش مدیریت مالی برای مدیران غیر مالی تدریس می شود. حاشیه سود همان نسبت سود به فروش است که به‌صورت درصدی نشان می‌دهد شرکت شما نسبت به فروشی که داشته‌اید چقدر سودده بوده است. این مطلب راهنمایی جامع و کاربردی برای مدیرانی است که می‌خواهند با زبانی ساده، مفهوم حاشیه سود را درک کنند و از سال ۱۴۰۴ به بعد، تصمیم‌گیری‌های مالی بهتری داشته باشند. 

حاشیه سود چیست؟

به زبان ساده، حاشیه سود به شما می‌گوید از هر ۱ تومانی که می‌فروشید، چند درصد سود می‌کنید. حاشیه سود، درصدی از درآمد است که پس از کسر هزینه‌ها به عنوان سود باقی می‌ماند.

حاشیه سود یکی از نسبت های مالی و معیاری است که نشان می‌دهد کسب و کار چه میزان سودآور است. همچنین شاخص مهمی برای تصمیم‌گیری درباره قیمت‌گذاری، سرمایه‌گذاری و هزینه‌ها می‌باشد.

کاربرد حاشیه سود

حاشیه سود کاربردهایی دارد که ۲ مورد از مهم‌ترینِ آن‌ها عبارتند از:

۱. تحلیل سودآوری شرکت: میزان سودآوری شرکت را به‌صورت درصدی بیان می‌کند.

۲. مقایسه با رقبا: می‌توانید درصد سودآوری کسب و کار را با رقبا مقایسه کنید و جایگاه واقعی خود را در صنعت بیابید.

انواع حاشیه سود و نحوه محاسبه آن‌ها

حال که با تعریف حاشیه سود آشنا شدیم، لازم است سه نوع آن را بشناسیم:

۱. حاشیه سود ناخالص (Gross Margin)

حاشیه سود ناخالص به شما نشان می‌دهد چقدر توانسته‌اید در قیمت‌گذاری موفق عمل کنید و چه مقدار پول بابت تولید محصول هزینه کرده‌اید.

وبسایت AccountingTools درباره حاشیه سود ناخالص می‌گوید: «حاشیه سود ناخالص نشان می‌دهد چند درصد از فروش شرکت را سود ناویژه تشکیل داده است».

سود ناخالص همان درآمدی است که پس از کسر هزینه های مستقیم تولید یا بهای تمام شده کالای فروش رفته برای شما باقی می‌ماند.

فرمول حاشیه سود ناخالص عبارت است از:

سود ناخالص تقسیم بر درآمد (فروش)، ضرب در ۱۰۰

۲. حاشیه سود عملیاتی (Operation Margin)

حاشیه سود عملیاتی به شما می‌گوید فعالیت اصلی کسب و کار چقدر سودده است و چه مقدار پول خرج کرده‌اید تا محصول، ساخته و فروخته شود.

حاشیه سود عملیاتی به شما نشان می‌دهد چند درصد از درآمد کسب و کار را سود عملیاتی تشکیل داده است. سود عملیاتی همان درآمدی است که پس از کسر هزینه های مستقیم تولید (بهای تمام شده کالای فروش رفته) و هزینه های عملیاتی، برای شرکت می‌مانn.

اگر اطلاعات کافی درباره سود عملیاتی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله سود عملیاتی را بخوانید.

فرمول حاشیه سود عملیاتی عبارت است از:

سود عملیاتی تقسیم بر درآمد، ضرب در ۱۰۰

۳. حاشیه سود خالص (Net Profit Margin)

سود خالص نشان می‌دهد کسب و کار شما چقدر سودآور بوده است؛ چند تومان بابت همه هزینه ها و مالیات پرداخته‌اید و پس از پرداخت، شرکت چقدر سود کرده است.

وبسایت Investopedia درباره حاشیه سود خالص می‌گوید: «حاشیه سود خالص یعنی اینکه از درآمد شرکت، چند درصد سود خالص تولید شده است».

سود خالص همان درآمدی است که پس از کسر هزینه های مستقیم تولید، هزینه های عملیاتی، بهره و مالیات برای شما می‌ماند. 

فرمول حاشیه سود خالص عبارت است از:

سود خالص تقسیم بر درآمد، ضرب در ۱۰۰

آموزش محاسبه حاشیه سود با مثال

فرض کنید مدیر مرغداری هستید که در سال ۱۴۰۳ توانستید ۴ میلیارد تومان درآمد (فروش) داشته باشید. هزینه های خرید دان مرغ و جوجه یک‌روزه برابر شده با ۵۰۰ میلیون تومان (هزینه های مستقیم تولید یا بهای تمام شده کالای فروش رفته)؛

حقوق کارکنان بخش فروش، بازاریابی و مدیریت مجموعاً برابر با ۱ میلیارد تومان شده است (هزینه های عملیاتی)؛

مبالغی که برای خدمات حقوقی پرداخت کرده‌اید هم برابر با ۱۰۰ میلیون تومان شده است (هزینه های غیرعملیاتی)؛

و درنهایت مالیات امسال به همراه بهره وامی که دریافت کردید، جمعاً برابر با ۳۰۰ میلیون تومان شده است (هزینه بهره و مالیات)؛

حاشیه سود ناخالص، حاشیه سود عملیاتی و حاشیه سود خالص شما چقدر شده است؟

برای محاسبه حاشیه سود ناخالص ابتدا باید سود ناخالص را محاسبه کنید:

درآمد

هزینه های مستقیم تولید –

سود ناخالص =

که برابر می‌شود با:

۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ –

۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ =

بنابراین سود ناخالص شما ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلون تومان می‌شود. اکنون می‌توانیم حاشیه سود ناخالص را محاسبه کنیم:

۱۰۰ × درآمد ÷ سود ناخالص = حاشیه سود ناخالص

که در این مثال برابر می‌شود با:

۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ÷

۱۰۰ ×

۸۷/۵% =

در نتیجه حاشیه سود ناخالص برابر شده با ۸۷.۵%.

برای محاسبه حاشیه سود عملیاتی ابتدا باید سود عملیاتی را محاسبه کنید:

سود ناخالص

هزینه های عملیاتی –

سود عملیاتی =

که برابر می‌شود با:

۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ –

۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ =

پس سود عملیاتی می‌شود ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلون تومان. سپس نوبت به محاسبه حاشیه سود عملیاتی می‌رسد:

۱۰۰ × درآمد ÷ سود عملیاتی = حاشیه سود عملیاتی

که در این مثال برابر می‌شود با:

۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ÷

۱۰۰ ×

۶۲/۵% =

در نتیجه حاشیه سود عملیاتی برابر شده با ۶۲.۵%.

برای محاسبه حاشیه سود خالص ابتدا باید سود خالص را محاسبه کنید:

سود عملیاتی

هزینه های غیرعملیاتی –

هزینه بهره و مالیات –

سود خالص =

که برابر می‌شود با:

۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ –

۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ –

۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ =

پس سود خالص می‌شود ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلون تومان. سپس نوبت به محاسبه حاشیه سود خالص می‌رسد:

۱۰۰ × درآمد ÷ سود خالص = حاشیه سود خالص

که در این مثال برابر می‌شود با:

۲,۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰

۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ÷

۱۰۰ ×

۵۲/۵% =

در نهایت حاشیه سود خالص برابر شده با ۵۲.۵%.

تفاوت حاشیه سودها

واضح است هر کدام از حاشیه سودها تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند:

حاشیه سود ناخالص: درصدی که حاشیه سود ناخالص به شما ارائه می‌دهد، فقط به هزینه های مستقیم تولید (بهای تمام شده کالای فروش رفته) اشاره دارد.

حاشیه سود عملیاتی: درصدی که حاشیه سود عملیاتی به شما می‌گوید، علاوه بر هزینه های مستقیم تولید، هزینه های عملیاتی را هم در نظر گرفته است؛ اما بهره و مالیات را حساب نکرده است.

حاشیه سود خالص: درصد حاشیه سود خالص، تمام هزینه ها را به‌علاوه درآمد حساب کرده است.