سود چیست و چه انواعی دارد؟

زمانی که می‌خواهیم از زنده بودن انسان مطمئن شویم اول از همه تنفس او را بررسی می‌کنیم. همانطور که نفس برای انسان عاملی حیاتی به شمار می‌رود؛ سود هم برای کسب‌وکارها نشانه زنده بودنشان است. در کل، ماهیت وجودی هر کسب‌وکاری سودآوری است (به جز خیریه‌ها؛ البته تا حدودی). پس اهمیت سود بسیار بالاست؛ به‌خصوص برای مدیران؛ زیرا بدون شناختن سود نمی‌توان تصمیم درست گرفت و کسب‌وکار را مدیریت کرد.

در این مقاله از مدرسه کسب و کار مدیربان به این سوال با زبانی ساده و قابل فهم برای مدیران پاسخ می‌دهیم که سود چیست و انواع آن کدام است.

تعریف جامع سود چیست؟

سود یکی از مفاهیم کلیدی در مدیریت مالی برای مدیران غیر مالی است. سود مبلغی است که پس از کسر تمام هزینه‌های مربوط به تولید، فروش و عملیات یک کسب‌وکار از درآمد آن باقی می‌ماند. به عبارت دیگر، سود نشان‌دهنده میزان موفقیت شما در تبدیل منابع به درآمد و ایجاد ارزش افزوده است.

انواع سود

در مواجهه با مفاهیم مالی، وقتی کلمه سود را می‌شنوید ممکن است از خودتان بپرسید کدام سود؟ سود را می‌توان به انواع مختلفی تقسیم کرد که هر کدام اطلاعات متفاوتی در مورد عملکرد مالی کسب‌وکارتان ارائه می‌دهند. مهم‌ترین و پرکاربردترین سودها، به همان ترتیبی که در صورت سود و زیان قرار می‌گیرند، عبارتند از:

سود ناخالص (سود ناویژه)

سود ناخالص یا سود ناویژه اولین سطح سودآوری را نشان می‌دهد. گاهی مدیر کسب‌وکار، این سود را با سود خالص اشتباه می‌گیرد و خرجش می‌کند. همین باعث ایجاد چالش مالی برای شرکت می‌شود.

سود ناخالص از تفاضل بهای تمام‌شده کالای فروش رفته از درآمد حاصل از فروش به دست می‌آید. بهای تمام شده کالای فروش رفته یعنی همه هزینه‌هایی که صرف تولید محصول شده است؛ مانند حقوق کارگر خط تولید، هزینه مواد اولیه، هزینه بسته‌بندی محصول و هزینه‌های آب و برق و گاز مربوط به بخش تولید محصول.

با به دست آوردن سود ناخالص می‌توانید تصمیم‌گیری بهتری درباره قیمت‌گذاری محصول داشته باشید.

حاشیه سود ناخالص (حاشیه سود فروش)

سایت Harvard Business Review درباره حاشیه سود ناخالص می‌گوید: «حاشیه سود ناخالص، درصد درآمد فروش شماست که کسب و کار شما پس از کسر هزینه‌های مرتبط با تولید، حفظ می‌کند».

حاشیه سود ناخالص نسبتی است که نشان می‌دهد چند درصد از درآمد شرکت، پس از کسر بهای تمام شده کالای فروش رفته، تبدیل به سود ناخالص یا سود ناویژه شده است.

یعنی چقدر از هر یک ریالی که درآمد کسب کرده‌اید، سود ناخالص بوده است. حاشیه سود ناخالص به صورت درصدی به دست می‌آید.

فرمول حاشیه سود ناخالص

در مقاله نسبت های مالی در بخش نسبت های سودآوری به حاشیه سود ناخالص اشاره کوتاهی کردیم. برای محاسبه سود ناخالص باید مقدار سود ناخالص شرکت را تقسیم کنید بر مقدار درآمد یا فروش شرکت. گاهی اوقات به حاشیه سود ناخالص، حاشیه سود فروش هم گفته می‌شود.

سود عملیاتی

وبسایت Investopedia درباره سود عملیاتی می‌گوید: «سود عملیاتی (Operating Income) یک اندازه‌گیری حسابداری از سودی است که یک شرکت از عملیات اصلی خود به دست می‌آورد».

سود عملیاتی نشان‌دهنده سود حاصل از فعالیت‌های اصلی کسب‌وکار است. برای به دست آوردن آن، هزینه‌های عملیاتی (مانند هزینه‌های اداری، بازاریابی و فروش) را از سود ناخالص کسر می‌کنید؛ در نتیجه تفاوت سود ناخالص و سود عملیاتی، هزینه‌های عملیاتی است. سود عملیاتی به شما نشان می‌دهد که:

• فعالیت‌های اصلی کسب‌وکارتان چقدر سودآور است.
• برای بخش‌هایی مانند اداری، فروش و بازاریابی چقدر هزینه می‌کنید.

سود قبل از بهره و مالیات (EBIT)

سود قبل از بهره و مالیات یا Earning before Interest and Taxes نشان‌دهنده سودآوری قبل از کسر هزینه‌های بهره و مالیات چقدر است. سود قبل از بهره و مالیات برای مقایسه سودآوری شرکت‌ها در صنایع مختلف استفاده می‌شود.

برای رسیدن به سود قبل از بهره و مالیات، باید هزینه‌های غیرعملیاتی را از سود عملیاتی کسر کنید. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که بهره هم هزینه‌ غیرعملیاتی به حساب می‌آید؛ اما در صورت سود و زیان، به‌طور جداگانه آورده می‌شود و همراه با مالیات از سود عملیاتی کسر می‌شود تا به سود قبل از بهره و مالیات برسید.

سود خالص (سود حسابداری)

سود خالص یا سود حسابداری آخرین سطح سودآوری را نشان می‌دهد. سود خالص همان سودی است که می‌توان به آن دست زد. درآمدها مسیر طولانی طی می‌کنند تا به سود خالص برسند؛ ابتدا بهای تمام شده کالای فروش رفته (مانند هزینه مواد اولیه) از درآمد کسر می‌شود (که سود ناخالص یا ناویژه به دست می‌آید).

سپس هزینه‌های عملیاتی (مثل هزینه‌های تبلیغات) کاسته می‌شوند (سود عملیاتی به دست می‌آید)؛ بعد از آن هزینه‌های غیرعملیاتی (مانند هزینه‌های حقوقی) از آن کم می‌شوند (سود قبل از بهره و مالیات) و در آخر، هزینه‌های بهره و مالیات کسر می‌شوند تا سود خالص به دست می‌آید.

حاشیه سود خالص (حاشیه سود نهایی)

حاشیه سود خالص، نسبتی است که نشان می‌دهد چه درصدی از درآمد شرکت، پس از کسر همه هزینه‌ها و مالیات، تبدیل به سود شده است؛ یعنی به ازای هر یک ریال فروش شرکت، چند ریال سود کسب کرده‌اید.

حاشیه سود به صورت درصدی بیان می‌شود. برای به دست آوردن آن باید سود خالص را بر مقدار فروش یا درآمد تقسیم کنید. گاهی اوقات به حاشیه سود خالص، حاشیه سود پس از مالیات یا حاشیه سود نهایی هم می‌گویند. 

فرمول حاشیه سود خالص

حاشیه سود عملیاتی

حاشیه سود عملیاتی نشان می‌دهد چقدر از درآمد به خاطر فعالیت اصلی شرکت است. این شاخص به شما کمک می‌کند تا ارزیابی کنید چقدر از فروشتان بابت فعالیت اصلی شرکت بوده است.

فرمول حاشیه سود عملیاتی

نتیجه‌گیری

هر مدیری باید بداند سود چیست و با انواع سود آشنایی داشته باشد. شناختن سود و نحوه‌ به دست آوردن آن به شما کمک می‌کند با تحلیل‌های درست و تغییرهای به موقع، کسب‌وکارتان را رو به سمت اهدافتان پیش ببرید.

شاید علاقه‌مند به مطالعه مطالب زیر هم باشید:

آموزش ترازنامه به زبان ساده

انواع صورت های مالی اساسی