شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان

شاخص های ارزیابی عملکرد منابع انسانی

قبل از اینکه شما را با مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی عملکرد منابع انسانی آشنا کنیم، بهتر است بدانید این شاخص‌ها از منظر موارد زیر باید بهینه باشند:

• مرتبط بودن با اهداف استراتژیک سازمان؛
• اختصاصی بودن؛
• قابل درک بودن؛
• قابل اندازه‌گیری بودن؛
• محدود بودن تعداد شاخص‌ها؛
• اعتبار آماری داشتن؛
• اعتبار زمانی داشتن؛
• تأثیرپذیر بودن.

منابع انسانی یا بهتر است بگویم سرمایه انسانی، عاملی مهم در موفقیت یک سازمان و رسیدن به اهداف سازمانی است. کارکنان سازمان می‌توانند یک سازمان با کارمندانی وفادار بسازند و رفتار شهروند سازمانی را در سازمان رواج دهند یا می‌توانند کارمندانی پرتوقع با بهره‌وری کم و نرخ خروج بالا بسازند و دائما از وضعیت نیروی انسانی شکایت کنند؛ درحالی‌که مشکل اصلی عملکرد خود آن‌هاست.

سازمان‌های یادگیرنده به هزینه‌های آموزش نیاز دارند و این هزینه ها، نیازمند بازدهی است. علاوه بر آن هزینه‌های جذب، نگهداشت و برندکارفرما هزینه‌هایی است که منابع انسانی روی دوش سازمان می‌گذارد؛ بنابراین مهم است شاخص‌هایی برای این واحد تعیین شود و عملکرد کارکنان مورد ارزیابی دائم قرار گیرد، مهم‌ترین این شاخص‌ها عبارتند از: 

• میانگین نرخ مرخصی؛
• میزان ساعات اضافه کاری کارمندان؛
• نسبت زنان به مردان در سازمان؛
• میانگین سنی کارمندان؛
• میانگین جایگزینی و نرخ بهره‌وری کارکنان نسبت به تخصص آن‌ها؛

شاخص حفظ و نگهداشت نیروی انسانی

شاخص حفظ و نگهداشت نیروی انسانی مهم‌ترین معیار در مدیریت منابع انسانی است که نشان‌دهنده اهمیت سازمان به کارمندان و تلاش برای نگهداری ‌آن‌هاست. این شاخص تاثیر مستقیمی بر بازدهی و عملکرد کلی سازمان دارد.

برای محاسبه شاخص حفظ و نگهداشت نیروی انسانی، معیارهای مختلفی می‌تواد در نظر گرفته شود. این معیارها عبارتند از: 

• میزان نرخ استخدام و حفظ کارکنان؛
• میانگین سنی کارکنان؛
• میانگین سابقه کاری؛
• میزان رضایت شغلی؛
• میزان انتقال شغلی؛
• میزان غیبت و تاخیر کارکنان؛
• میزان تسریع در جذب و استخدام نیروی کار جدید و… .

نرخ ماندگاری کارکنان یکی از شاخص‌های رایج است و فرمول محاسبه آن به صورت زیر است:

 ۱۰۰* (تعداد کل کارمندان در ابتدای دوره ÷ کل کارکنان پایان دوره) = نرخ ماندگاری کارمندان 

با تحلیل این معیارها و محاسبه میانگین آن‌ها، می‌توان به شاخص حفظ و نگهداشت نیروی انسانی دست یافت و از طریق بهبود آن، عملکرد و کارایی سازمان را افزایش داد.

شاخص هزینه استخدام به مجموع هزینه‌های مرتبط با استخدام یک کارمند در یک سازمان اشاره دارد و شامل عوامل مختلفی می‌شود. این عوامل عبارتند از:

• حقوق و دستمزد کارمند: شامل میزان حقوق پایه، پاداش و پرداخت اضافی، مزایا و بیمه‌های اجتماعی و… .
• هزینه‌های مربوط به استخدام: شامل هزینه‌های آگهی کاریابی و جذب نیروی کار، هزینه‌های مصاحبه، هزینه‌های آموزش و فرهنگ‌سازی، هزینه‌های پرسنل اداری و… .
• هزینه‌های مرتبط به رفاه شغلی: شامل هزینه‌های مربوط به محل کار، امکانات و تجهیزات کاری، هزینه‌های مربوط به تجهیزات کار و… . 

برای محاسبه شاخص هزینه استخدام، می‌توانید تمامی هزینه‌های مرتبط با استخدام کارمند را جمع زده و آن را تقسیم بر تعداد کارمندان سازمانتان کرد. این محاسبه به شما کمک می‌کند تا میزان هزینه‌های استخدام هر کارمند را در سازمان خود بررسی کنید.

شاخص نرخ خروج کارکنان

شاخص نرخ خروج کارکنان یک معیار است و نشان‌دهنده تعداد کارکنانی است که در طول یک دوره زمانی خاص از سازمان خارج شده‌اند. این شاخص معمولا به ‌یکی از مؤلفه‌های مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها استفاده می‌شود و می‌تواند نشان‌دهنده میزان استحکام سازمانی، رضایت کارکنان، سطح رهبری و مدیریت، شرایط کاری و سایر عوامل مرتبط با فعالیت کاری باشد.

 برای محاسبه شاخص نرخ خروج کارکنان، ابتدا باید تعداد کارکنانی  محاسبه شود که در طول دوره زمانیِ مورد بررسی از سازمان خارج شده‌اند. سپس این تعداد به تعداد کل کارکنان در طول همان دوره زمانی تقسیم می‌شود و درنهایت نتیجه درصدی برای نرخ خروج کارکنان  به دست می‌آید. اگر این شاخص درصد بالایی داشته باشد، عملکرد منابع انسانی ضعیف است.

 ۱۰۰* (تعداد کارمندان ترک‌کرده در دوره ÷ میانگین تعداد کارکنان در دوره زمانی مشخص) = نرخ خروج کارمندان 

شاخص بهره‌وری کارکنان 

یک معیار مهم برای اندازه‌گیری بهره‌وری و عملکرد کارکنان در یک سازمان یا شرکت است. این شاخص براساس تعداد و نوع کارکنان، تولید، سودآوری و هزینه‌هایی که برای حمایت از کارکنان صرف می‌شود، به شکل زیر محاسبه می‌شود. 

 ۱۰۰* (تولید ÷ هزینه کل کارکنان) = نرخ بهره‌وری کارکنان 

1. تعداد کارکنان: تعداد کل کارکنان سازمان در مدت زمانِ مورد بررسی؛
2. تولید: میزان واحد محصول یا خدماتی که توسط کارکنان تولید شده است؛
3. سودآوری: سود و سودآوری که توسط این واحدهای تولیدی حاصل شده است؛
4. هزینه‌های کارکنان: هزینه‌های مربوط به حقوق، مزایا، آموزش و سایر هزینه‌های مرتبط با کارکنان.

شاخص مشارکت کارکنان

شاخص مشارکت کارکنان به میزان مشارکت فعال کارکنان در سازمان اشاره دارد که می‌تواند شامل ارائه ایده‌ها، نظرات، پیشنهاد‌ها و فعالیت‌های مثبت و مفید کارکنان باشد که به بهبود عملکرد و کیفیت کارهای سازمانی کمک می‌کند.

برای محاسبه شاخص مشارکت کارکنان می‌توان از چند شاخص مختلف استفاده کنید. این شاخص معمولا توسط مدیران منابع انسانی سازمان‌ها تعیین می‌شود و به‌عنوان یکی از عوامل مهم در انداز‌ ه‌گیری عملکرد کارکنان استفاده می‌شود.

شاخص نرخ شکست دوره آزمایشی کار

معمولا هر کارجویی که به جمع شرکتی جدید می‌پیوندد، یک دوره آزمایشی را می‌گذارد تا عملکرد کاری او مشخص شود، در این دوره آزمایشی، بعضی از افراد توانمندی‌های خود را به شرکت اثبات کرده و استخدام رسمی می‌شوند و بعضی دیگر از شرکت جدا می‌شوند.

تعداد افراد استخدام‌شده بعد از دوره آزمایشی به قدرت بخش منابع انسانی بستگی دارد و نرخ شکست بالای آن نشان‌دهنده ضعف شدید منابع انسانی است. نرخ شکست دوره آزمایشی با فرمول زیر محاسبه می‌شود:

 ۱۰۰* (تعداد کارمندان که در سه‌ماهه اول سازمان را ترک کرده‌اند ÷کل کارکنان) = نرخ شکست دوره آزمایشی 

شاخص رضایت کارکنان

میزان رضایتمندی و آزادی بیان کارکنان از شرایط کاری، محیط کار و روابط داخل سازمان را شاخص رضایت کارکنان می گویند. این شاخص معیاری در جهت اندازه‌گیری سلامت و رفاه کارکنان و بررسی کیفیت زندگی شغلی و عملکرد کسب و کار به کار می‌رود.

محاسبه این شاخص می تواند به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد. اگر به‌صورت مستقیم بررسی شود، با طراحی پرسشنامه و پخش آن در بین کارکنان انجام می‌شود و اگر به‌صورت غیر مستقیم باشد، از شاخص‌هایی مانند نرخ استیضاح کارکنان، نرخ تسریح کارکنان، سطح حضور و غیاب، ارتباطات داخلی و خارجی و میزان مشتریان راضی استفاده می‌شود.
مواردی که در شاخص رضایت کارکنان ممکن است درنظر گرفته شوند، عبارت است از:

• فرصت‌های پیشرفت و رشد حرفه‌ای؛
• محیط و جو کاری؛
• روابط داخل سازمانی؛
• حقوق و مزایا؛
• ساختار سازمانی و فرآیندهای کاری؛
• میزان احترام و توجه به نیازهای کارکنان؛
• شرایط کاری و امکانات رفاهی؛
• شیوه‌های ارتباط و اطلاع‌رسانی.

 با رصد و تحلیل این موارد و محاسبه شاخص رضایت کارکنان، سازمان می‌تواند بهبودات موردنیاز را شناسایی و پیاده‌سازی کرده تا رضایت و عملکرد کارکنان را افزایش دهد ؛ درنتیجه به بهبود کیفیت خدمات و محصولات و رشد و توسعه سازمانی کمک کند.

شاخص ارزیابی کیفیت محصولات

ارزیابی کیفیت محصولات و خدمات به‌عنوان یک ابزار مدیریتی نه‌تنها بر بهبود کیفیت محصولات و خدمات تاثیر می‌گذارد، بلکه در بهبود عملکرد و انگیزش کارکنان نیز بسیار مؤثر است.

این ارزیابی‌ها با ایجاد یک چرخه بهبود مستمر (که یکی از مهم‌ترین اهداف منابع سازمانی است) به کارکنان نشان می‌دهد که تلاش‌های آن‌ها بر نتایج نهایی سازمان تاثیر می‌گذارد.

البته ارزیابی کیفیت مزایای دیگری نیز دارد. برای مثال باعث کاهش فرایندهای تکراری و دوباره‌کاری‌ها می‌شود که قطعا بر رضایت و انگیزه کارکنان تاثیرگزار است. آمار نشان می‌دهد که ۶۸درصد مصرف‌کنندگان حاضرند برای دریافت محصولات و خدماتِ باکیفیت هزینه بیشتری پرداخت کنند. این آمار به‌خوبی اهمیت کیفیت را در بقای سازمان نشان می‌دهد.

قبل از اینکه بدانیم چطور می‌توان کیفیت خدمات و محصولات را ارزیابی کرد، بیایید نگاهی به تعریف کیفیت بیندازیم. بر خلاف باور عمومی کیفیت فقط به‌معنای وجود نداشتن نقص نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از ویژگی‌هایی است که یک محصول یا خدمت را برای برآورده‌سازی نیازها و انتظارات مشتریان مناسب می‌کند.

برای مثال ویژگی‌هایی مانند کارایی، زیبایی، تطابق با استانداردها، قابلیت استفاده و کاربردی بودن در کیفیت محصول دخیل هستند. کیفیت جامع یک رویکرد فراگیر است که به‌منظور بهبود مستمر کیفیت در تمام ابعاد سازمان به کار می‌رود. برای ارزیابی کیفیت می‌توان از ابزاهایی مانند: نمودارهای کنترل، تحلیل ریشه‌ای علل، نظرسنجی از مشتریان و بررسی‌های داخلی اسبفاده کرد..

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی در حوزه منابع انسانی را به شما معرفی کنیم. آگاهی از این شاخص‌ها به شما به‌عنوان مدیر یک سازمان و به‌طور ویژه مدیر منابع انسانی کمک می‌کند، بهره‌وری نیروی کار را اندازه‌گیری کرده و در نتیجه میزان تحقق اهداف سازمانی‌تان را برآورد کنید.

پیشنهاد می‌کنیم نگاهی هم به مقالات زیر بیندازید:

• منابع انسانی چیست؟
• وظایف مدیر منابع انسانی در سازمان چیست؟
• اصول مدیریت کارکنان چیست؟
• برنامه ریزی منابع انسانی چیست؟
• چالش های مدیریت منابع انسانی چیست؟
• مدل های منابع انسانی چیست؟
• مهارت های مدیر منابع انسانی