بوم مدل کسب و کار چیست؟

بوم مدل کسب و کار یکی از ابزارهای مدیریتی است که به شما اجازه می‌دهد تا مدل کسب‌وکارتان را توصیف و طراحی کنید. با استفاده از این ابزار می‌توانید کسب‌وکارتان را در زمانی کوتاه برای دیگران توضیح دهید. بوم کسب و کار به شما این امکان را می‌دهد که مدل کسب‌وکارتان را تجسم کنید، نقاط ضعف آن را تشخیص دهید و بررسی کنید که آیا کسب و کار  شما می‌تواند کارساز باشد یا خیر.

البته بهتر است بدانید که بوم کسب و کار را با عناوین دیگری مثل بیزینس مدل یا مدل کسب و کار هم می‌شناسند. بوم مدل کسب و کار  توسط الکساندر استروالدر، نظریه‌پرداز اقتصادیِ سوئیس در سال ۲۰۰۵ معرفی شد؛ بنابراین بعضی آن را با نام بوم مدل کسب و کار استروالدر می‌شناسند.

الکساندر استروالدر:

 « بوم مدل کسب و کار  ابزاری مفهومی است که شامل مجموعه‌ای از عناصر و ارتباط آن‌ها بوده و منطق شرکت را جهت درآمدزایی نشان می‌دهد.»

مزایای داشتنِ بوم کسب و کار

حالا که با مفهوم بوم مدل کسب و کار یا بیزینس مدل آشنا شدید، بهتر است درباره مزایای آن و دلایل استفاده از آن هم صحبت کنیم.

• در اولویت بندی کارها به شما کمک می‌کند

BMC  نگاهی کلی از واقعیت کسب‌وکارتان به شما می‌دهد. همچنین نشان می‌دهد کدام فعالیت‌ها چندان مهم نیستند یا حتی در مسیر اهداف اصلی شما ایستاده‌اند. یکی از ویژگی‌های سازمان‌های موفق این است که هدف گذاری داشته و براساس آن به چشم انداز سازمان دست پیدا می‌کنند.

باتوجه به اینکه هر سازمانی بخش‌های مختلفی دارد، اگر نتواند سیستم اولویت‌شناسی و اولویت‌سنجی و اولویت‌یابی را در درون خودش جاگذاری کند، در مسیر حرکت به مشکل برمی‌خورد؛ زیرا به‌خاطر شلوغی و پراکندگی فعالیت‌های مختلف، هرکدام از بخش‌های کسب و کار درگیر کارها و برنامه‌های غیرمهم و بدون اولویت می‌شوند و این در بلندمدت کسب و کار را از بازار رقابت حذف می‌کند.

بوم کسب و کار به شما کمک می‌کند در موقعیت‌ها و شرایط مختلف فعالیت‌های مهم و اولویت‌دار و کلیدی را به‌موقع تشخیص دهید و در تصمیم‌گیری خود اعمال کنید.

• مبنایی برای طوفان فکری، ایده‌پردازی و حل مساله است

یکی از چالش‌های افراد در کسب و کار این است که نمی‌دانند برای حل مسائل بخش‌های مختلف سازمانشان از کجا و چطور شروع به تفکر و حل مسئله کنند. همچنین نمی‌دانند چگونه از همفکری کارکنان خود برای حل مسائل استفاده کنند؛ به همین خاطر اغلب جلسات همفکری و مشورت‌گیری‌شان به خروجی و نتیجه عملی خاصی نمی‌رسد. البته استفاده از مشاوره کسب و کار شما را در این مسیر به‌سمت جلو حرکت می‌دهد.

بوم مدل کسب و کار یا بیزینس مدل مبنا و پایه‌ای عالی است که اجازه می‌دهد افکار شما و دیگران آزاد شود؛ بنابراین می‌توانید به‌راحتی به ابعاد و بخش‌های مختلف کسب و کار خود و همچنین ارتباط بین این بخش‌ها فکر کنید و خلاقانه و سیستمی به ایده‌پردازی و ارائه راه‌حل‌های مختلف بپردازید.

همچنین با استفاده از این ابزار می‌توانید مدل‌های جایگزین را برای ایدۀ کاری‌تان امتحان کنید و ترکیب‌های جدیدی به دست آورید.

• به ارائۀ ساختاریافته کسب و کارتان کمک می‌کند

چه بسیار پیش آمده است که مدیران وقتی می‌خواهند کسب و کار خود را در جمعی پرزنت و معرفی کنند، خیلی شلخته و نامنظم این کار را انجام می‌دهند؛ طوری‌که بعد از ارائه به‌جای کمترشدن سؤالات، افراد ابهام‌های بیشتری نسبت به کسب و کار معرفی‌شده پیدا کردند.

شرکت‌های نوپا می‌توانند با استفاده از BMC ایدۀ کسب‌وکارشان را ارائه دهند.

بوم کسب و کار ایدۀ کسب و کارتان را به‌شکل ساختاریافته و هماهنگ درمی‌آورد و به شما کمک می‌کند برای افراد بیرونی خیلی هدفمند و دقیق پرزنت و معرفی داشته باشید. مزیت استفاده از این ابزار این است که دیگران می‌توانند به‌سرعت کسب و کار شما را درک و دربارۀ مدل آن بحث و تبادل‌نظر کنند.

این ابزار باعث می‌شود از کسب و کار شما دیدگاه‌های مختلف بررسی شود. همچنین استفاده از این ابزار در برندسازی و ایجاد ذهنیت درست نسبت به کسب و کارتان در دیگران بسیار مقید است.

• باعث چابک‌سازی در تصمیم‌گیری می‌شود 

تغییرات بازار ایران رکود، تورم، رقابت شدید باعث شده خیلی از کسب و کارها از بین بروند یا دچار چالش شدید بشوند؛ هرچند بسترهای اینترنتی فرصت‌های جدیدی برای درآمدزایی به وجود آورده‌اند. همه این اتفاقات به ما نشان می‌‎دهد، ما باید چابک‌تر از گذشته عمل کنیم.

ما باید خیلی سریع وضعیت موجودمان را تحلیل و توصیف و براساس شرایط بازار تغییرات لازم را در کسب و کارمان اعمال کنیم. یکی از قوی‌ترین ابزارها برای چابک‌سازی و تصمیم‌گیریِ به‌موقع بوم کسب و کار است.

• به جذب سرمایه‌گذار کمک می‌کند

اگر کسب و کار کوچکی دارید و به‌دنبال جذب سرمایه‌ یا راه‌اندازی کسب و کار جدید هستید، این بخش اصلی‌ترین دلیل داشتن یک بیزینس مدل برای شماست. روزانه افراد زیادی با دردست‌داشتن ایده‌های مختلف و تصور سوددهی در آن‌ها سراغ سرمایه‌گذارها می‌روند. به نظر شما چرا باید یک سرمایه‌گذار صرفا به‌خاطر داشتن یک ایده به شما پول بدهد؟

سرمایه‌گذارها خیلی خوب با شکست کسب وکارها آشنا هستند و ریسک این کار را می‌دانند؛ بنابراین در قدم اول می‌خواهند بدانند برنامه شما برای درآمدزایی و به سود رسیدن بیزینس مدنظرتان چیست. پس اگر دنبال جذب سرمایه‌گذار هستید، مزیت شما نسبت به بقیه داشتنِ یک بوم کسب و کار و ارائه آن به سرمایه‌گذار است.

• پایه‌ای برای پلن کسب‌وکار شماست

ارائۀ درست بوم مدل کسب و کار شما را به ساختاری برای بیزینس پلن تان می‌رساند.

اجزای بوم کسب و کار

بوم مدل کسب و کار درواقع نموداری تصویری است که از ۹ بخش تشکیل شده است. بخش‌های این نمودار عبارت‌اند از: مشتریان، ارزش پیشنهادی، کانال‌های توزیع، ارتباط با مشتریان، جریان درآمد، فعالیت‌های اصلی، منابع اصلی، شرکای کلیدی، ساختار هزینه.

۱.  بخش مشتریان

در این بخش شما به بررسی و تحلیل مشتریان‌تان می‌پردازید. مشتری شما چه کسی است؟ به چه‌چیزی فکر می‌کند؟ چه‌چیزی را می‌بینید؟ چه احساسی دارد؟ چه می‌کند؟

۲. ارزش پیشنهادی

چه‌چیزی از محصول یا خدمت شما برای مشتریان‌تان ارزشمند است و آن‌ها را مجاب می‌کند تا از آن استفاده کنند؟ در این قسمت ارزش‌هایی را فهرست کنیدکه برای مشتریان‌تان به ارمغان آورده و مزیت رقابتی شما محسوب می‌شوند. این مزیت می‌تواند قیمت خوب، راحتی، احساس خوب، سرعت در ارائۀ خدمت و… باشد.

۳. کانال‌های توزیع

در سومین بخش از بوم مدل کسب‌وکار، کانال‌های توزیع ارزش پیشنهادی‌تان را وارد کنید. از چه طریقی می‌خواهید ارزش پیشنهادی‌تان (محصول یا خدمت) را به دست مشتری برسانید؟ سایت؟  اپلیکیشن؟ فضای مجازی؟ یا…  .

۴. ارتباط با مشریان

شما در این بخش باید فعالیت‌هایی را فهرست می‌کنید که قرار است برای حفظ رضایت مشتری و تقویت ارتباط با مشتری انجام دهید؛ برای مثال پشتیبانی مشتری یا خدمات پس از فروش می‌تواند رضایت مشتری را حفظ کرده و باعث وفاداری او به شما شود. به‌طور خلاصه ارتباط با مشتریان تمام فعالیت‌های شما در مسیر زیر است: آشنایی مشتری با شما، خرید محصول یا خدمت شما و خدمات پس از فروش توسط شما.

۵. جریان درآمد

در این بخش شما باید مشخص کنید که از چه طریقی می‌خواهید به درآمد برسید. ممکن است به این نتیجه برسید که راه‌های درآمدزایی گوناگونی برای شما وجود دارد. در این مرحله باید این راه‌ها را با تمام جزئیات آن بنویسید. ممکن است تمرکز اصلی‌تان را برای کسب درآمد روی فروش محصولاتتان بگذارید یا از طریق حق اشتراک به درآمدزایی فکر کنید یا… .

۶. شرکای کلیدی

ششمین بخش از بوم مدل کسب‌و کار شرکای کلیدی است. در این بخش باید تأمین‌کنندگان خود و ارتباطاتی را مشخص کنید که به رشد کسب و کار شما کمک خواهد کرد. این ارتباطات می‌تواند ارتباط با دیگر شرکت ها، سازمان‌های دولتی، نهادها و… باشد. اپلیکیشن‌ها و سایت‌هایی که به تبلیغ محصول یا خدمت شما می‌پردازند نیز شرکای کلیدی شما محسوب می‌شوند.

۷. فعالیت‌های کلیدی

فعالیت‌های کلیدی، فعالیت‌های استراتژیکی است که شرکت شما به‌صورت منحصربه‌فرد انجام می‌دهد تا محصول یا خدمتتان را به دست مشتری برساند. این فعالیت‌ها می‌تواند بازاریابی، تبلیغات، توسعۀ محصول و…  باشد.

۸. منابع کلیدی

در این مرحله باید منابع موردنیازتان در طول پروژه را بنویسید؛ از جملۀ این منابع می‌توان به این موارد اشاره کرد: تجهیزات، منابع انسانی و… .

۹. ساختار هزینه‌ها

در این بخش شما باید هزینه‌های انجام پروژه را فهرست کنید. هزینه‌ها به‌طور کلی به دو دستۀ هزینه‌های ثابت (هزینۀ اجارۀ دفتر، حقوق کارکنان و…) و هزینه‌های متغیر (هزینۀ پهنای باند، تبلیغات و…) تقسیم می‌شود. معمولاً هزینه‌های متغیر به میزان توسعۀ کسب و کار  شما بستگی دارد.